Przemysłowiec , działacz społeczny, Założyciel Włocławskiej Fabryki Celulozy

 

     Urodził się 18 X 1857 roku w Świętochłowicach na Górnym Śląsku. Był jednym z dziesięciorga dzieci Markusa (1801-1880), kupca żydowskiego pochodzenia, i jego żony Jeanette Steinitz (ok. 1819-1889). Dzieciństwo spędził w Świętochłowicach. W 1880 roku ukończył Gimnazjum Humanistyczne w Katowicach. Po uzyskaniu średniego wykształcenia zaczął studiować medycynę, najpier na uniwersytecie we Wrocławiu, nastepnie przeniósł się na uniwesytet w Berlinie. Najprawdopodobniej przerwał studia i zdecydował się na rozpoczęcie samodzielnejdziałalności gospodarczej. Już w 1882 roku w Gdańsku uruchomił firmę, która zajmowała się eksportem drewna (Holzexportgeschaft in Danzig). Wybór branży handlowej raczej nie był przypadkowy. W 1883 roku jego dwaj bracia Edward i Salomon (Salo) w spólce z Edwardem Tillgner, uruchomili w Łuchołazach dużą fabrykę celulozy siarczynowej, notabene jedną z pierwszych na ziemiach polskich. Firma nazywała się  Cassirer & Sohne, a po rozpoczęciu działalności zmieniono na Sulfit — Cellulose — Fabrik Tillgner & Co. Handel drewnem, którym zajął się Max miał ścisły związek z przemysłem celulozowym.

     Po kilku latach , w 1887 roku Max przeniósł się z Gdańska do Charlottenburga koło Berlina obecnie dzielnica Berlina. W Berlinie otworzył firmę pod nazwą Hoz-Handelhaus, a więc dalej zajmował się handlem drewnem. Nie jest wykluczone, że od tego momentu jego współpraca z fabryką w Głuchołazach zacieśniła się. Zarabiane pieniądze oraz doświadczenie i kontakty Max postanowił zaiwestować w przemysł celulozowy. Tak zapewne narodziła się koncepcja budowy fabryki w Królestwie polskim. Ostatecznie wybrał Włocławek. Wpływ na to miało wiele czynników, ale na pewno najważniejszymi były: położenie miasta nad rzeką Wisła i przy linii kolejowej łączącej Rosją z Niemcami, bo rzeka była dostawcą wody, źródłem odbioru ścieków, a obie (rzeka i kolej) szlakami trnsportu surowców i wywozu produkcji; położenie miasta blisko granicy z Niemcami, gdzie istniała stała siedziba firmy : brak konkurencji w Królewstwie Polskim, gdyż do 1914 roku przedsiębiorstwo było jedynym producentem celulozy w tym kraju; dynamiczny rozwój gospodarczy i demograficzny Wlocławka, co dawało szansę na pozyskanie odpowiedniej i taniej siły roboczej, a także gospodarczy rozwój Królestwa Polskiego, w tym i przemysłu papierniczego, potencjalnie odbiorcy produktów fabryki. 

     1 VIII 1889 roku w Chrlottenburgu wraz z bratem Izydorem podpisał umowę spółki pod nazwą Włocławska Fabryka Sulfit — Celulozy I. & M. Cassirer. Kilka miesięcy wcześniej upoważnił brata Izydora do przybycia do Włocławka i kupienia terenów pod budowę przedsiębiorstwa . Fabrykę uruchomiono w e wrześniu 1899 roku. Była największym zakładem we Włocławku i do wybuchu I wojny światowej bardzo dynamicznie sie rozwijała. Pieniądze na inwestycje i rozbudowę fabryki pochodziły także z zysków wypracowanych przez firmę w Głuchołazach. Max Cassirer właściciel fabryki we Włocławku był do 1920 roku mimo że tak naprawdę firma już od zakończenia I wojny światowej znajdowała się pod zarządem państwowym. W lutym 1920 roku Max przyjechał do Warszawy. Tutaj w kancelarii notarialnej Romana Bara, 18 II 1920 roku sprzedał za 5 min marek polskichcała fabrykę, ze wszystkimi nieruchomościami i ruchomościami "Towarzystwu Akcyjnemu Pabianickiej Fabryki Papieru R.Saenger".

     Po sprzedaży włocławskiej fabryki Max nie rezygnował z działalności gospodarczej. Jakiś czas był przewodniczącym Rady Nadzorczej wspomnianej "Sulfit-Celulose Fabrik Tillgner & Co. Aktiengesellschaft" w Głuchołazach, która w spółkę akcyjną została przekształcona w 1910 roku oraz, również rodzinnej, firmy "Dr Cassirer & Co. A.G. Kabelwerke" w Berlinie — Charlottenurgu (spółka akcyjna, która prowadziła fabrykę kabli). Był również członkiem rady nadzorczej (jakiś czas wiceprzewodniczącym) spółki "Hermsdorfen Boden A.G.".

     M. Cassirer aktywnie uczestniczył w życiu szeregu stowarzyszeń i związków przemysłu celulozowo — papierniczego. Jakiś czas przewodniczył Związkowi Producentów Sulfitcelulozy (Sulfitzellostoff — Verbandes);był członkiem zarządu kartelu pn. Niemiecki Związek Fabrykantów Celulozy (Veereins Deutscher Zellstoff-Fabrikanten) oraz Centralnej Komisji Przemysłu Papierniczego. Kartonowego, Cellulozowego i Drzewnego (Zentralausschusses der Papier — Papen , Zellstoff — und Holzstoff — Industrie). Działał równiez w strukturach: Głównej Komisji Krajowej Federacji Przemysłu Niemieckiego (Reichsverbandes der Dutschen Industrie); Urzędu Rejestracji przy Giełdzie w Berlinie (Zuluassungsstelle an der Berliner Borse); Komisji Izby Przemysłowo — Handlowej w Berlinie (Ausschussmitgglied der Industrie- und Handelskammer zu Berlin).

     Pomimo że go pobyty we Włocławku były krótkie, angażował się w niektóre przedsięwzięcia społeczne. W 1907 roku wraz z bratem Izydorem, został dożywotnim członkiem powstałego w tym roku "Towarzystwa Rozdawnictwa Odzieży Ubogim Mieszkańcom Miasta Włocławka". Jego fabryka uczestniczyła w pracach nad rozpoczęciem budowy pierwszej kanalizacji. Realizację zadania przerwał wybuch I wojny światowej.

     M.Cassirer angażował się także w życie polityczne i społeczne Charlottenurga i Berlina. W 1893 roku został radnym miasta Charlottenburga. Funkcję tę pełnił do 1896 roku. Od tego roku, najprawdopodobniej do 1913 roku lub 1919 był członkiem magistratu miasta. Zasłużył się również dla rozwoju niemieckiego szkolnictwa. Zapewne za swoje zaangażowanie w sprawy uczelni został honorowym członkiem senatu Wyższej Szkoły Technicznej w Charlottenburgu obecnie Uniwersytet Techniczny w Berlinie). W 1910 roku był współzałożycielem, jakiś czas dyrektorem oraz sponsorem Odenwaldschule w Oberhambach w Hesji, którą prowadził znany pedagog Paul Geheeb. Żoną Geheeba była córka Maxa — Edith (1886-1982).

     Max Cassirer był również członkiem powstałego w 1911 roku "Towarzystwa im. Cesarza Wilhelma", które zrzeszało wielu intelektualistów niemieckich, i miało wspierać rozwój nauk. Ponadto został członkiem "Niemieckiego Towarzystwa 1914". Był to klub polityczny, który powstał w 1915 roku. Za swoje zaangażowanie w sprawy społeczne, komunalne i gospodarcze w 1920 roku został Honorowym Obywatelem Miasta Charlottenburga, potem Berlin — Charlottenburg.

     W 1936 lub 1938 roku wyemigrował do Wielkiej Brytanii przez Szwajcarię, na co wpływ miała ówczesna sytuacja polityczna w Niemczech. Tam zmarł 15 I 1943 roku, według wielu informacji, w walijskim Tandalar jako bardzo ubogi człowiek.

     M. Cassirer miał żonę Hedwig Freund i troje dzieci: synów Kurta Hansa i Franza Ottona Konrada oraz córkę Edith.

     Jego związki z Włocławkiem nie były długie i bogate ale nie ma wątpliwości, że dzięki niemu powstała tutaj fabryka celulozy, która była wizytówką Włocławka przez wiele kolejnych dziesięcioleci i miejscem pracy licznych pokoleń włocławian.

                                                                                                                          Tomasz Dziki