Osoby związane z Włocławkiem
Albert Augsburg
Działacz i weteran pożarnictwa.
Urodził się w 1860 roku we Włocławku, był synem Jana Samuela (ur. w 1824 roku w Żylicach koło Rawicza) i Karoliny z domu Mielke (ur. w 1860 roku w Słońsku koło Ciechocinka). Był robotnikiem, działaczem i weteranem Włocławskiej Ochotniczej Straży Pożarnej. Pochodził z rodziny niemieckiej. Dziadkiem był John Beniamin (ur. w 1800 roku w Żylicach), a babka Johanna Krystiana z domu Ludwig (ur. w 1804 roku w Żylicach). W wyniku represji ze strony władz zaboru pruskiego cała rodzina przeniosła się na teren zaboru rosyjskiego do Włocławka. Jego o dwa lata młodszy brat Samuel Jan ( z zawodu zdun) był aktywnym strażakiem, później dowódcą oddziału dziesiętników i weteranem straży , który za działalność na niwie pożarniczej został włączony w poczet weteranów Włocławskiej Ochotniczej Straży Pożarnej oraz odznaczony korporacyjnymi odznaczeniami.
O pracy zawodowej czy wykształceniu A.Augsburga niewiele wiemy. Natomiast dostępne źródła archiwalne dość dużo miejsca poświęcają jego pożarniczej działalności. Pracę społeczną w straży pożarnej zaczął zapewne około 1880 roku, z chwilą ugruntowania pożarniczych działań utworzonego we Włocławku w 1874 roku Stowarzyszenia Straży Ogniowej Ochotniczej, którą w cztery lata później przemianowano na Włocławską Ochotniczą Straż Pożarną. Jego pierwszą funkcją było stanowisko i służba w trzecim , wodnym oddziale jednostki. Oddział ten, wyposażony w drewniane beczki na kołach, dostarczał wodę na miejsce pożaru przy pomocy specjalnych szelek ciągnionych przez ludzi.Później do tej pracy podstawiono wyznaczone przez Magistrat Miasta Włocławka podwody konne. Po kilku latach straży, które zaowocowały nabyciem umiejętności związanych ze sprawnym transportem wody na miejsce pożaru, A.Augsburga mianowano dowódcą oddziału wodnego.
Prowadzony przez A.Augsburga oddział wyróżniał się podczas gaszenia wielu pożarów na terenie Włocławka i w pobliżu miasta. Kroniki z tego okresu wspominają działania gaśnicze na budynkach i obiektach przy ul. Szpichlernej i Świętojańskiej, magazynie solnym na Zazamczu, na trzypiętrowym spichrzu zbożowym nad Wisłą we Włocławku.
Bardzo znamiennym wątkiem, określającym pozycje strażaków w jednostce, było stwierdzenie A.Augsburga zawarte w literaturze przedmiotu z 1897 roku w którym ubolewa , iż w strażackich szeregach służą najuboższe i najniższe warstwy społeczne, które czynnie angażowały się w walce z "czerwonym kurkiem". Natomiast miejscowa inteligencja nie była chętna do wspomagania i finansowania strażackiej drużyny.
Zgodnie z ustanowionym przez zarząd straży statutem, który w 1883 roku został zatwierdzony przez władze carskie, powołana została Rada Sztabowa Włocławskiej Ochotniczej Straży Pożarnej, do której składu włączono A.Augsburga.
27 listopada 1910 roku pod egidą włocławskiej straży odbył się, pierwszy na ziemiach zaboru rosyjskiego. Zjazd Straży Pożarnych. Zjazd ten, przeprowadzony w w bardzo trudnych polityczno — społecznych warunkach, był owocny w skutkach, gdyż stanowił zalążek późniejszego zjednoczenia straży pożarnych w Polsce. Kolejny zjazd o podobnym charakterze odbył się we Włocławku w dniach 18-19 sierpnia 1912 roku. Podczas pokazów sprawności włocławskich strażaków, jakie towarzyszyły wyżej wymienionym zjazdom, wiele pochlebnych opinii zyskał oddział wodny prowadzony przez A.Augsburg, podobnie jak dowodzony przez jego brata oddział toporników.
W związku z upływem lat oraz pogarszająca się sprawnością fizyczna A.Augsburg w 1926 roku postanowił przejść ze stanu czynnego do korpusu członków honorowych włocławskiej straży. Walne zebranie członków jednostki, doceniając jego społeczny i humanitarny wkład pracy w rozwój ochrony przeciwpożarowej na terenie Włocławka, nadało mu godność "Weterana Straży Włocławskiej". Mimo udania się na zasłużony pożarniczy odpoczynek. A.Augsburg do śmierci swoim zaangażowaniem i radami wspomagał działalność WOSP.
Za ofiarność w niesieniu pomocy podczas pożarów oraz wybitne zasługi w długoletniej pracy społecznej w pożarnictwie A.Augsburg został w 1928 roku odznaczony brązowym Medalem za Zasługi dla Pożarnictwa, zaś rok później Medalem za Długoletnią Służbę. Posiadał także trzy inne odznaki okolicznościowe .
Zmarł 8 stycznia 1932 roku we Włocławku. Pochowany został na włocławskim cmentarzu komunalnym, w rodzinnym grobowcu (kwatera nr 3).
Był żonaty z Natalią Ubert (ur. 1862 w Chodczu, zm. 1920).
Zdzisław Jan Zasada Włocławski Słownik Biograficzny. WTN
Bogumił Aspis
Nauczyciel, publicysta, literat, animator życia kulturalnego we Włocławku w końcu XIX wieku.
Urodził się we wsi Tuszów pod Lublinem, był synem Jana, lingwisty i historyka, nauczyciela szkół średnich i Matyldy z domu Wierzynek. Studiował na uniwersytetach w Moskwie i Petersburgu, gdzie ukończył studia historyczno — filozoficzne, uzyskując stopień kandydata filologii. Po studiach pracował jako nauczyciel w gimnazjach w Radomiu, Kielcach , Suwałkach. Około 1864 roku zamieszkał w Warszawie, gdzie w dalszym ciągu wykonywał zawód nauczyciela, ucząc w gimnazjach rządowych: krótko też był wykładowcą teorii literatury w Praktycznej Szkole Dramatycznej E.Derynga. W latach 70. XIX wieku (a także i później, po wyjeździe z Warszawy) współpracował z wieloma czasopismami, na ich łamach drukował swoje liczne utwory poetyckie i beletrystyczne, teksty krytycznoliterackie, rozmaite artykuły. Najczęściej publikował w "Kurierze Warszawskim", "Tygodniku Ilustracyjnym", "Kurierze Codziennym" który, dzięki bogatemu ożenkowi, kupił i uczynił swoją trybuną publicystyczną. W 1880 roku po śmierci pierwszej żony, szykanowany przez policję i władze szkolne, opuścił Warszawę i zamieszkał we Włocławku, gdzie ożenił się po po raz drugi. Włocławski okres jego życia wypełniała w dalszym ciągu praca nauczycielska i twórczość literacka. Był nauczycielem w Szkole Realnej i w średniej szkole żeńskiej prowadzonej przez Aleksandrę Hecker (od 1884 roku — żonę); uczył kilku przedmiotów: literatury, historii, geografii, języków obcych (francuskiego i niemieckiego). W 1893 roku został profesorem uniwersytetu w Rydze, niedługo jednak powrócił na Kujawy, gdyż, ze względu na pogarszający się stan zdrowia, musiał z tego stanowiska zrezygnować. Należał do najoryginalniejszych postaci we Włocławku w końcu XIX stulecia i głównych animatorów życia kulturalnego w mieście. Prowadził razem z żoną dom otwarty, w ich saloniku spotykali się często włocławianie zainteresowani literaturą, malarstwem czy najnowszymi kierunkami w naukach pedagogicznych: mogli tu porozmawiać z gośćmi gospodarzy, wśród których bywali czołowi intelektualiści i artyści tamtej epoki m.in. Gabriela Zapolska, Aleksander Świętochowski, Stanisław Noakowski . Zapraszał też wielu cudzoziemców, których poznał w czasie swoich licznych podróży po Europie. Był osobą cenioną i szanowaną.
Dorobek literacki B.Aspisa jest obfity, obszerniejsze utwory wydał w formie książkowej, jednak większość jest rozproszona po czasopismach, co znacznie utrudnia dokładne ich skatalogowanie, tym bardziej opracowanie. Nie wszystkie też zostały wydane — te przepadły bezpowrotnie, gdyż rękopisy spłonęły w Bibliotece Krasińskich w czasie powstania warszawskiego. Uprawiał rozmaite formy pisarskie, najczęściej poematy filozoficzne, satyry prozą i wierszem, nowele, także dramaty historyczne, jednoaktowe, krotochwile, monodramy, szkice literackie, z poezji — sonety,. Jeszcze jako student napisał pierwszą część dłuższego poematu "Salvater" (1859), stylizowanego na Byrona i Słowackiego (Don Juan, Beniowski); dziełko to przyniosło mu spory rozgłos i podobno niemałe honorarium od wydawnictwa. Z utworów powstałych w okresie dojrzałej twórczości na uwagę zasługują "Sen odrodzenia" (1869), poemat filozoficzny będący apoteozą sztuki; "Dzwony" (1871), obszerny poemat prozą: "Sulamita" (1874) — orientalna tragedia liryczna, zawierająca erotyki wzorowane na biblijnej "Pieśni nad Pieśniami"; poemat żałobny "Na cmentarzu (1876), napisany po śmierci córki Katarzyny, w którym widoczny jest wpływ Trenów Kochanowskiego; poematy: "Na cześć Calderona" (1881, w dwusetną rocznicę śmierci hiszpańskiego dramaturga) i Niebieska sonata (1881) oraz inspirowany tematyką antyczną epizod dramatyczny "Dwie zdrady", dotyczący ostatnich lar republiki rzymskiej. Z utworów scenicznych sporą popularność zdobyła krotochwila "Adam i Ewa" (1884). Jako publicysta drukował m.in. w "Przeglądzie Tygodniowym" cykl felietonów "Grzechy Powszechne" (1874).
Piotr Chmielowski, jeden z członków krytyków XIX wieku, nazwał B.Apisa "poetą namiętnych wybuchów i uogólnień filozoficznych", wysoko ocenił jego "Niebieską sonatę, choć napisał też o nim, że próbując różnych form "osiągnął piękno szczegółów tylko". Kazimierz Czachowski nazwał go "eklektycznym epigonem poromantycznym", nie oszczędził mu jako poecie krytyki Julian Tuwim w Księdze wierszy polskich XIX wieku ("Myśl jego zawsze niewyraźna, poplątana, z trudem tylko możliwa do wyłuskania spośród bezładnie natłoczonych obrazów i chropawych na ogół rymów"). Obfity ilościowo i różnorodny tematycznie dorobek włocławskiego pisarza niełatwo ocenić, zwłaszcza gdy wiedza o jego twórczości jest wciąż niepełna. Jako literat sięgał do szeroko pojętej tradycji (antyk grecko-rzymski, Biblia, mity germańskie, Szekspir, Calderon de la Barca, Byron, Puszkin, którego utwory tłumaczył na język polski; z literatury polskiej — Kochanowski przede wszystkim romantycy), starał się ją połączyć z ideami epok sobie współczesnych - pozytywizmu, a następnie Młodej Polski. Niekiedy tradycja służyła mu, tak jak wielu artystom czasów niewoli, jako "maska", gdy ze względu na cenzurę o pewnych sprawach nie można było mówić wprost. Część jego wcześniejszych utworów można uznać za próbę pogodzenia romantyzmu ze światopoglądem pozytywistycznym, później utylitarna literatura pozytywistyczna staje mu się coraz bardziej obca, bliższe — postawa i sposób myślenia modernistów. Twórczość B.Aspisa, choć daleko od artystycznej doskonałości, jest zjawiskiem interesującym, wartym bliższego poznania.
Bogumił Aspis zmarł we Włocławku 23 maja 1898 roku. Podobno do ostatnich dni życia, mimo choroby, pracował. Spoczął na cmentarzu we włocławskim (ob.kwatera 54).
Był dwukrotnie żonaty. Pierwszy raz - z Kazimierą Mosch (dedykował jej "Sen odrodzenia); miał z nią córkę Katarzynę, która zmarła jako roczne dziecko. We Włocławku ożenił się po raz drugi, w 1884 roku - ze wspomnianą już Aleksandrą Hecker (1857 — 1933). Mieli córkę Władysławę (1888 — 1980), która kontynuowała dzieło swej matki, prowadząc w latach 1913 — 1931 znaną we Włocławku posesję.
Henryk Wasilewski Włocławski Słownik Biograficzny. WTN
Zdzisław Walenty Arentowicz
Poeta, prozaik, dramaturg, publicysta, regionalista, działacz kulturalny.
Urodził się 8 listopada 1890 roku w Krośniewicach, powiat kutnowski. Był synem Leonarda, rolnika i Franciszki z domu Sutorowskiej, wnukiem powstańca styczniowego. Miał dwójkę rodzeństwa, starszą siostrę Cecylię i młodszego brata Józefa, który tak jak on wszedł do grona najwybitniejszych mieszkańców Włocławka, zdobywając szczególną sławę jako kolekcjoner i twórca prywatnego Muzeum Miar.
Lata dzieciństwa spędził w niewielkim majątku we Wdowinie koło Piotrkowa Trybunalskiego, który ojciec kupił w 1890 roku. W 1901 roku aby zapewnić synowi staranną edukację, rodzice wysłali go do dziadków Sutorowskich do Włocławka. Z tym miastem związał się już do końca życia. W latach 1903 — 1910 uczył się we Włocławskiej Szkole Handlowej (ob LZK). Po maturze studiował historię literatury, najpierw na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, a od 1911 roku, na katolickim uniwersytecie we Fryburgu w Szwajcarii, pod kierunkiem prof. Stanisława Dobrzyckiego, wybitnego historyka literatury. Trudne warunki materialne nie pozwoliły mu na ukończenie studiów. Do kraju powrócił na początku 1914 roku Początkowo przebywał we Wdowinie, ale w przededniu wybuchu I wojny światowej powrócił do Włocławka. W latach 1914 — 1916 pracował jako prywatny nauczyciel w mieście i jego okolicy. W 1917 roku wraz ze Stefanem Brodzikowskim, kolegą szkolnym z WSH, założył we Włocławku przy Nowym Rynku 4 (ob. pl. Wolności, budynek "Zajazdu Polskiego") Księgarnię Kujawską. Rok później, po odkupieniu udziałów wspólnika, został jedynym właścicielem. Księgarnia prowadziła działalność nakładową, specjalizując się w poezji i cuiavianach. 21 lutego 1918 Zdzisław Arentowicz i Roman Ściślak zostali członkami Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Od tej pory z pasją oddawał się działalności krajoznawczej, poznawaniu i popularyzowaniu historii i tradycji Kujaw.
W okresie I wojny światowej zaangażował się ponownie w działalność niepodległościową, bowiem już jako uczeń drugiej klasy WSH brał udział w strajku szkolnym 1905 roku, później (od 1907) był współorganizatorem włocławskiego oddziału konspiracyjnej Organizacji Młodzieży Narodowej, działającej w tej szkole. Od jesieni 1908 roku do czerwca 1910 roku był redaktorem miesięcznika powielanego "Pobudka" wydawanego w WSH. Zamieszczał w nim artykuły i wiersze o treści patriotycznej, podpisane pseudonimami Lach i Neris. Nie jest znana dokładna data jego przystąpienia do Polskiej Organizacji Wojskowej, której członkiem był na pewno już w 1916 roku. Z jej ramienia brał m.in. udział w rozbrajaniu Niemców w listopadzie 1918 roku we Włocławku.
Od pierwszych dni niepodległości niemal bez reszty zaangażował się w działalność społeczną , polityczną , publicystyczną, literacką, a jego Księgarnia Kujawska w okresie międzywojennym stała się miejscem spotkań włocławskich działaczy kulturalnych, pełniąc rolę swoistego klubu dyskusyjnego i literackiego. W latach 1918 — 1921 był publicystą takich pism , jak "Gazeta Kujawska" (1918 — 1919) i "Głos Kujaw" który ukazywał się przez kilka miesięcy 1921 roku.
W okresie wojny polska — sowieckiej w 1920 roku Arentowicz służył jako ochotnik w sekcji propagandowej Włocławskiego Komitetu Obrony Narodowej. Pisma, z którymi współpracował, były wydawane i finansowane ze środków własnych przez miejscową inteligencję popierającą linię polityczną Józefa Piłsudskiego. Środowisko to zjednoczyło się najpierw w założonym we Włocławku w 1921 roku Klubie demokracji Radykalnej, którego współtwórcą był Z.Arentowicz, a w 1926 roku w Klubie Społeczno — Politycznym. Od 1928 Z.Arentowicz związał się z Bezpartyjnym Blokiem Współpracy z Rządem, z listy którego był radnym w latach 1934 — 1936. Nie mógł jednak nawiązać współpracy z zarządem miasta i radą miejską i dlatego ustąpił z zajmowanej funkcji. Jako publicysta oraz działacz polityczno - społeczny wspierał wszelkie inicjatywy służące rozwojowi gospodarczemu, zwłaszcza kulturalnemu miasta. Zasiadając w zarządach wielu stowarzyszeń popularyzujących kulturę, historię i tradycje regionu, brał udział w pracach komitetów powoływanych do organizacji ważniejszych rocznic, licznie obchodzących we Włocławku w tym okresie. Jako działacz PTK organizował wycieczki krajoznawcze, wygłaszał odczyty. Z ramienia sekcji regionalistycznej wspierał Komitet Budowy Muzeum Ziemi Kujawskiej oraz badania nad historią i folklorem regionu. Szczególnie zaangażował się w organizowanie życia teatralnego. Początkowo był inicjatorem sprowadzenia do Włocławka zawodowych zespołów teatralnych m.in. z Torunia, Bydgoszczy, Warszawy czy nawet Wilna, a w latach 1928 — 1937 współorganizował amatorskie zespoły teatralne i reaktywował amatorską scenę kabaretową. Współredagował znaczące dla historii miasta pismo "Życie Włocławka i Okolicy" (1926 — 1931) i wydawał, nieregularnie, "Cyrulika Włocławskiego" (1929 — 1933) — pismo satyryczno — humorystyczne, zawierające satyry, dowcipy, kalambury i wiersze jego autorstwa.
W aktualnych problemach życia społeczno — politycznego miasta, ale przede wszystkim w tradycji i historii regionu była osadzona cała twórczość naukowa i literacka Z.Arentowicza. Od 1918 roku ukazywały się jego szkice, rozprawki i artykuły o charakterze popularnonaukowym, ale jego właściwa praca naukowa rozpoczęła się w okresie działalności w sekcji regionalnej PTK i współpracy z "Życiem Włocławka i Okolicy". W tym piśmie w 1927 roku drukowana była pierwsza z ważniejszych jego prac historycznych pt. "Jak wyglądał Włocławek w połowie ubiegłego wieku. Wydana ona została przez PTK w 1928 roku jako osobna pozycja książkowa pt. Z dawnego Włocławka. Z licznych prac historycznych Z.Arentowicza odtwarzających głównie czasy Władysława Łokietka (wojen polsko — krzyżackich) i powstania styczniowego, największe znaczenie ma obszerna monografia pt. Włocławek, wydana w 1937 roku.
W okresie II wojny światowej Arentowiczowie zostali 11 lutego 1940 roku wysiedleni z Włocławka w Kieleckie — do wsi Krasocin powiat Włoszczowa. Wkrótce jego rodzina, korzystając z pomocy Józefa Kłodowskiego, wybitnego działacza społecznego i kulturalnego , który do 1938 roku mieszkał we Włocławku, znalazła się w Kielcach. Z.Arentowicz kilkakrotnie zmieniał miejsce pobytu i pracy.
W kwietniu 1945 roku Z.Arentowicz z rodziną wrócił do Włocławka i aktywnie włączył się w organizację życia kulturalnego i społecznego miasta. Już w maju tegoż roku współtworzył z A.Turczynowiczem teatr amatorski — Stowarzyszenie Teatru Ziemi Kujawskiej. Na pierwszym powojennym posiedzeniu Zarządu Oddziału Kujawskiego PTK (21 XII 1945) został wybrany na prezesa i funkcję tę pełnił do 1952 roku. Od marca 1946 roku koordynował i inspirował działalność instytucji kulturalnych i stowarzyszeń jako kierownik Referatu Kultury Zarządu Miejskiego. Z jego inicjatywy w kwietniu 1946 roku powstał Klub Literacko — Artystyczny, którego był prezesem. Tak jak przed wojną, współpracował z prasą regionalną i centralną oraz pisał felietony i słuchowiska dla bydgoskiego radia, kontynuował twórczość naukową i literacką.
Za swą działalność Z.Arentowicz był odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1939) i (pośmiertnie Złotą Odznaką PTTK (1960).
Zdzisław Arentowicz zmarł we Włocławku 5 stycznia 1956 roku i został pochowany na miejscowym cmentarzu. Był dwukrotnie żonaty z Elżbietą Szulc, znaną włocławską nauczycielką (zm. 16 września 1945), i od 1953 roku z Teodozją Żbikowską. Z pierwszego małżeństwa miał córkę Irenę (ur. 1923) i syna Stanisława (ur. 1928).
Bogdan Żiółkowski Włocławski Słownik Biograficzny WTN