Fabryki przetworów smołowych.
W miarę rozwoju praktycznego budownictwa ludność, zwłaszcza na wsi, zaczęła używać do krycia dachów w miejsce słomy nakryć ogniotrwałych, w których najtańszym materiałem ogniotrwałym jest papa dachowa. Praktyczność krycia budynków papą polega na tym, że wiązanie dachów może być wykonane z cienkiego drzewa, co pociąga mniejsze wydatki na ten cel oraz, że uzyskuje się dogodniejsze pomieszczenie w budynkach. Rozpowszechnienie się tego rodzaju nakryć dachów we Włocławku i na Kujawach popierane przez czynniki rządowe i towarzystwa ubezpieczeń było tym większe, że Włocławek dzięki swej komunikacji kolejowej i wodnej oraz bliskości granicy Rzeszy niemieckiej z której sprowadzało się na dogodnych warunkach surowiec, stał się doskonałym ośrodkiem dla rozwoju tej gałęzi przemysłu. Inicjatorem przemysłu przetworów smołowych we Włocławku był Wilhelm Steinike, obywatel Rzeszy niemieckiej, który poczuwając potrzeby właścicieli nieruchomości w mieście i okolicy, rozpowszechnił tego rodzaju krycie dachów, zakładając około 1880 pierwszą fabrykę przetworów smołowych przy ulicy Wienieckiej. W ślady Steinike tworzenia we Włocławku tej gałęzi przemysłu, wstąpił później Adolf Iwańczyk, Henryk Golde i inni.
Fabryki przetworów smołowcowych S.Lux
Najstarszym przedsiębiorstwem wyrobów smołowcowych we Włocławku, które długo przetrwało pod firmą Fabryka przetworów smołowcowych S.Lux, była wytwórnia założona w roku 1883 przez Adolfa Iwańczyka. Fabryka pobudowana przez Iwańczyka zatrudniała w roku 1886 przeszło 20 robotników, a roczna jej produkcja wynosiła około 60 wagonów gotowej papy. Początkowo firma „A.Iwańczyk fabryka przetworów smołowcowych” została później przekształcona na firmę A.Iwańczyk i Syn. W skutek powstania we Włocławku większej ilości fabryk przetworów smołowcowych wzmogła się silna między przedsiębiorcami tej gałęzi konkurencja, która wpłynęła ujemnie na dalszy rozwój przedsiębiorstwa firmy A.Iwańczyk i Syn. W roku 1916 kupił fabrykę od firmy A.Iwańczyk i Syn kupiec Salomon Lux, który wydzierżawił ją na okres 5 lat. M.Lesińskiemu. Od 1921 — 1927 roku fabryka była nieczynna. Dopiero w 1927 roku uruchomił Salomon Lux przedsiębiorstwo, zatrudniając 4 robotników, przy obrocie rocznym na sumę 39 787 zł.
Fabryka tektur smołowcowych i wyrobów cementowych D.Reich
Obecna firma „Fabryka tektur smołowcowych i wyrobów cementowych D.Reich” była wytwórnią założoną w roku 1900 przez Benjamina Golde. W pierwszych latach jej istnienia wynosił a produkcja rocznie po 25 000 rolek papy dachowej , każda rolka ważyła od 20 — 30 kg , wartość 30 000 rubli. W roku 1905 początkowa firma „Benjamin Golde” została przekształcona na spółkę pod firmą „Benjamin Golde i S-ka” właściciele Paweł i Henryk Golde oraz Jakubowicz. Za czasów tej spółki produkcja fabryki zmniejszyła się znacznie, gdyż wynosiła rocznie po 15 000 rolek wartości 15 000 rubli. W roku 1910 współwłaściciele tej firmy, sprzedali fabrykę, nowo powstałej spółce pod firmą „D.Reich i S-ka”, której udziałowcami byli Dawid Reich i Henryk Golde. Fabryka zaczęła ożywiać swą działalność, gdyż produkcja jej podwyższyła się do 20 000 rolek rocznie, wartości około 30 000 rubli. W roku 1914 przeszła fabryka na własność nowej spółki pod firmą „Reich i Lesiński”, która jednakże z powodu prawie zupełnego unieruchomienia fabryki, w czasie wojny nie dawała żadnych dochodów i rozwiązała się w roku 1918. Właścicielem fabryki wyrobów smołowcowych został Dawid Reich. Za czasów administracji tego właściciela, fabryka zaczyna się ożywiać, gdyż produkcja roczna od roku 1918 — 1923 wynosi po 10 000 rolek papy dachowej rocznie oraz został uruchomiony dział fabrykacji wyrobów cementowych. Obecnie brak kapitału obrotowego utrudniała dalszy rozwój przedsiębiorstwa.
Włocławskie Przedsiębiorstwo Asfaltowe, Przetwory Chemiczne i Fabryka Tektur Smołowcowych Ludwik Dystylier
Założycielem i właścicielem trzeciej fabryki wyrobów smołowcowych we Włocławku jest Ludwik Dystylier, który zapoczątkował w roku 1906 swe przedsiębiorstwo przez pobudowanie na wydzierżawionych placach, od firmy L.Stern przy ulicy Żelaznej obecnie Kościuszki, własnym kosztem fabryki. O racjonalności założenia wspomnianej fabryki świadczy fakt, że rozwój jej następuje szybko. W pierwszym roku było zatrudnionych w fabryce 6 robotników, w następnym już czasie sezonu 15 robotników. Roczna produkcja fabryki wynosiła w latach 1906 — 1911 przeciętnie 6 wagonów surowca, około 20 cystern smoły i około 2 wagonów asfaltu. Roku 1914 kupił Ludwik Dystylier posesję przy ulicy Kościuszki Nr. 24 za sumę 28 000 rubli i pobudował na niej w następnych latach 1915 — 1916 własna fabrykę przetworów smołowcowych. Okres wojny odbił się fatalnie na przedsiębiorstwie. Fabryka była nieczynna przez cały okres wojny do roku 1918. Okupanci zarekwirowali część inwentarza fabryki oraz około 10 wagonów gotowej papy dachowej. Po uruchomieniu fabryki w roku 1918 zakres produkcji jej zmniejszył się, w skutek coraz więcej rozpowszechniania się sposobu krycia dachów dachówką i eternitem. W czasie od roku 1918 — 1921 fabryka produkowała rocznie 2 wagony kartonu i około 5 wagonów smoły. Większe ożywienie w przedsiębiorstwie następuje od roku 1921, gdyż produkcja fabryki podnosi się do 5 wagonów kartonu i 12 — 14 wagonów smoły oraz paku kamiennego rocznie. Przy fabryce wyrobów smołowcowych było przedsiębiorstwo krycia dachów papą.
Kocent i Goździewicz
Największą fabryką przetworów smołowcowych we Włocławku i okolicznych powiatach była firma „Kocent i Goździewicz”. Założona w roku 1909 przez Romana Goździewicza i Bronisława Kocenta, wybudowała i uruchomiła ona w roku 1910 przy szosie Brzeskiej fabrykę przetworów smołowcowych, smarów i tłuszczów, asfaltu, tektur na dachy, oraz dystylację smoły. Powodzenie i rozwój fabryki było od jej założenia pomyślne, dzięki fachowemu i solidnemu prowadzeniu przedsiębiorstwa. Zakres produkcji zwiększa się ustawicznie, a złączone z fabryką przedsiębiorstwo krycia dachów, przysparza firmie licznych klientów z coraz to dalszych okolicznych powiatów. Początkowa liczba zatrudnionych w fabryce 8 robotników, powiększa się do liczby kilkudziesięciu robotników przed wojną. Dzięki dobrym przedwojennym konjunkturom celnym, firma sprowadzała na dogodnych warunkach część surowców z Niemiec, jak smołę kamienną w surowym stanie, którą w fabryce swej przerabiała na przetwory chemiczne, z wielką dla siebie korzyścią. Fabryka zostaje znacznie rozszerzona na dokupionych sąsiednich placach, przez wybudowanie suchej destylacji smoły z węgla kamiennego i wyposażenie w najnowsze aparaty, wchodzące w zakres dziedziny przetworów smołowcowych i fabryki tektury dachowej. W roku 1914 obrót fabryki wynosił 112.056.87 rubli. Z rozpoczęciem wojny fabryka została zamknięta i poniosła straty w skutek rekwizycji przez okupantów poważnej ilości surowców oraz gotowego materiału. Po ustąpieniu okupantów firma uruchomiła fabrykę w roku 1919 i w szybkim tempie zaczęła powiększać produkcję, znajdując liczne zamówienia przeważnie ze strony ziemian i syndykatów z okolicznych powiatów. W roku 1920 zakupiła firma na przedmieściu miasta Poznania obszerne zabudowania fabryczne i otworzyła tam swój Oddział świetnie się rozwijający.
M.Lesiński
Założyciel obecnej firmy „M.Lesiński” był najpierw w roku 1914 wspólnikiem firmy „Reich i Lesiński”. Po rozwiązaniu tej spółki Lesiński założył w roku 1917 własne przedsiębiorstwo, które jednakże w pierwszych latach istnienia w okresie wojny światowej, w skutek stosowania represji przez Niemców względem tej gałęzi przemysłu, było prawie nieczynne. Przedsiębiorstwo poniosło straty z powodu rekwizycji przez okupantów, całego zapasu gotowego towaru. W roku 1919 fabryka zaczyna się ożywiać. Lesiński buduje w roku 1922 na zakupionym placu przy ulicy Rolniczej Nr.1 nową fabrykę papy, według ostatnich wymogów techniki. W ostatnich latach produkcja fabryki zwiększa się z każdym rokiem, dochodząc do 15 000 rolek papy rocznie.