M E N U

Historia włocławskich zakładów

Fabryka pończoch Samuel Herman

     W roku 1908 wybudował przy ul, Starodębskiej fabrykę pończoch Samuel Herman kosztem rb. 85.000. Urządzenie fabryczne obejmowało 45 małych maszyn, do wyrobu wszelkiego rodzaju pończoch. Fabryka zatrudniała 60 robotnic, a towary wysyłała przeważnie do Rosji. Firma sprowadza surowiec (farbowaną bawełnę) z Łodzi i dlatego po spaleniu się fabryki ,w r. 1912 właściciel Samuel Herman nie odbudował jej już we Włocławku, lecz przeniósł swe przedsiębiorstwo do Łodzi.

Włocławska fabryka lokomobil i młocarń parowych spółka akcyjna

     Około roku 1900 wybudował Aleksander Zakrzewski przy ul. Litewskiej fabrykę produkującą małego typu lokomobile i młocarnie parowe. Wytwórczość fabryki zwiększała się corocznie, tak, że przed wybuchem wojny było zatrudnionych kilkudziesięciu robotników. W czasie wojny światowej fabryka była nieczynna. W roku 1920 Aleksander Zakrzewski odstąpił fabrykę (dzieciom swym) Leonowi i Reginie Zakrzewskim, którzy ją uruchomili. Ciężkie warunki produkcji oraz brak kredytu skłonił Zakrzewskich w roku 1923 do prze kształcenia firmy na spółkę akcyjną. Za czasów administracji tej spółki, fabryka produkowała maneże i sieczkarnie przy zatrudnieniu około 33 robotników. Z powodu wadliwej administracji i braku kapitału obrotowego przedsiębiorstwo jest nieczynne od roku 1925.

Włocławska fabryka elektrotechniczna A.Eichenwald

     Fabryka wyrobów elektrotechnicznych miała egzystencję niedługą. Założył ją w r. 1904 Aleksander Eichenwald przy ul. Wienieckiej dla wyrobu dzwonów, numeratorów, kontaktów, armatur i elementów. Fabryka zatrudniała około 35 pracowników. Z powodu niepowodzenia, jakie fabryka doznała, wskutek konkurencji innych fabryk krajowych i zagranicznych została zlikwidowaną w roku 1909.

Cegielnia J. Szwarc i Poznańscy

     Cegielnia na Kokoszce została wybudowana około roku 1889, przez Hermana Grasenika z Elbląga (z Prus wschodnich), W początkach powstania cegielni wyrabiano cegłę ręcznie i produkcja była niewielka. W roku 1893 nabyli cegielnię od Grasenika Bernard i Mojżesz Aron Poznańscy, a następnie jako wspólnicy przystąpili J. Szwarc i .Icek Stern. W roku 1899 Szwarc odsprzedał swój udział Benjaminowi Lejbowi Sternowi, tak że przedsiębiorstwo zostało własnością Bernarda i Mojżesza Poznańskich oraz Benjamina Lejba Sterna. Za czasów posiadania tej spółki, cegielnia została przebudowana i rozszerzona przez postawienie pieca syst. Hofmana i mechanicznego urządzenia. Cegielnia była unieruchomiona przed r. 1910 i obecnie na jej miejscu zostały postawione budynki firmy „Włocławskie Młotownie Parowe I.Szwarc".

Fabryka fajansu Keramos

     Fabryka fajansu Keramos została pobudowana w roku 1894 przez Augusta Fibigera z Łodzi, który początkowo prowadził w niej zakład kamieniarski a że przedsiębiorstwo to kiepsko prosperowało, Fibiger za‐ angażował modelarza z fabryki fajansu Teichfelda i Asterbluma i rozpoczął wyrabiać wyroby majolikówe. Ale i to przedsiębiorstwo nie było rentujące się i dla tego Fibiger sprzedał fabrykę w r. 1903 Salomonowi i Łai małż. Kozak, którzy produkowali w niej wyroby fajansowe do r. 1907. Wskutek bankructwa Kozaków, fabrykę nabyli z licytacji Zygmunt From, Józef Asterblum, Ernestyna Golde, Herman i Witold Czamańscy uruchamiając produkcję wyrobów fajansowych. Fabryka była czynna do wybuchu wojny światowej. W roku 1922 nabył fabrykę Stanisław Ehrenreich, rozbudował ją i dorywczo uruchomił. Fabryka Keramos jest od r. 1924 nieczynna.

Młyn solny L. Stern

     Młyn solny został wybudowany w roku 1902 na skutek walki konkurencyjnej, jaka powstała między dostawcą soli do byłego zaboru I. Bałaszewem a L. Sternem, który posiadał od roku 1885 wyłączna sprzedaż soli ciechocińskiej w kraju. Lejb Stern sprowadzał, podobnie jak Bałaszew sól w surowym stanie z Teodozji na Krymie, okrętami do Gdańska, a następnie berlinkami do Włocławka. Sprowadzana w surowym stanie sól była oczyszczana, suszona i następnie mielona na różne gatunki. Młyn L. Stern zatrudniała kilkunastu robotników, a produkcja dzienna wynosiła około 2 wagonów tj. 30 000 kg soli. Walka konkurencyjna między młynami solnymi Bałaszewa i Sterna, trwała do roku 1909 i przyczyniła się do obniżenia cen soli w kraju za pud soli płacono wówczas 40 kop. W roku 1908 wydzierżawił l. Stern młyn solny firmie holenderskiej, która prowadziła przedsiębiorstwa do roku 1914. Z chwilą zaprowadzenia państwowego monopolu solnego młyn był nieczynny.

Młyn solny J.P. Bałaszewa

     Jednym z największych dostawców soli do byłego zaboru rosyjskiego, był wyższy łowczy dworu carskiego Iwan P. Bałaszew, który posiadając na Krymie w gub. Taurydzkiej, specjalne urządzenia do eksploatacji soli morskiej, dostarczał sól mieloną w młynach odeskich koleją do byłego Królestwa Polskiego. Wobec jednakże wysokiego frachtu kolejowego , fracht kolejowy wynosił 11 kop. Od puda dogodniejszy i tańszy okazał się przewóz soli z Krymu, w stanie surowym drogą morską do Gdańska, a następnie Wisłą do rynków zbytu w byłym Królestwie kongresowym fracht morski wynosił 8 kop. Od puda soli. Dla tych przyczyn pobudował Bałaszew w roku 1890 młyn solny we Włocławku, do którego sprowadzał morzem sól w surowym stanie, przemielał ją a następnie aprowizował prawie cały kraj. Pobudowany początkowo w skromnych rozmiarach młyn został w następnych latach stopniowo zmodernizowany, przez wprowadzenie mechanicznego urządzenia i znacznie rozszerzony, tak , że w roku 1896 produkcja roczna młyna wynosiła 6000 ton przy zatrudnieniu 25 robotników. Młyn solny Bałaszewa we Włocławku był jednym z niewielu tego rodzaju zakładów przemysłowych w byłym zaborze rosyjskim i był bardzo dobrze rentującym się przedsiębiorstwem. Młyn solny był czynny do roku 1916. Wojna zastała w młynie solnym Bałaszewa ogromne ilości soli na składzie przeszło 5500 ton i zapas ten był źródłem aprowizacji dla całego byłego zaboru podczas pierwszych lat wojny.

Parowa Cegielnia Leona Bojańczyka

     Jednym z najwybitniejszych przemysłowców włocławskich był niezaprzeczenie Leon Bojańczyk. Żmudną, ciężką pracą własną stworzył we Włocławku zakład przemysłowy, który był podstawą dla przemysłu ceglarskiego nie tylko w mieście i okolicy, ale prawie w całym byłym zaborze rosyjskim zakład ten był znany, z dobroci swych wyrobów. Wielka cegielnia parowa we Włocławku była od samego założenia owocem usilnej pracy całego życia Leona Bojańczyka. Pierwotnie postawił Leon Bojańczyk w roku 1870 cegielnię polową na placu odziedziczonym po swym ojcu i zaczął wyrabiać cegłę ręczną. Wkrótce, kiedy w Niemczech zaczęto budować cegielnie z piecami systemu Hofmana, Leon Bojańczyk wybudował u siebie również piec sklepiony, zamknięty Hofmana i zaczął sprowadzać maszyny do mechanicznego wyrobu cegły. Dokonane w cegielni inwestycje zmodernizowały sposób fabrykacji wyrobów i ułatwiły zwiększenie produkcji cegły. Wobec braku poważnych przedsiębiorstw budowlanych w tym czasie we Włocławku, Leon Bojańczyk rozpoczął sam, przy pomocy sprowadzonych ze Śląska z Raciborza i Opola majstrów pod kierunkiem własnym i swych pomocników, budować ze swej cegły szereg budynków we Włocławku i okolicy. Około roku 1883 pożar zniszczył doszczętnie całą cegielnię. Leon Bojańczyk w niedługim czasie wybudował, po poprzednim zaznajomieniu się z postępami techniki w tej gałęzi przemysłu w Niemczech, zupełnie racjonalnie założoną cegielnię, która zaczęła wyrabiać cegłę, dachówkę, sączki w najlepszych gatunkach. Rozgłos dobroci wyrobów cegielni Leona Bojańczyka był coraz większy, napływały zamówienia na wyroby z coraz dalszych okolic. Szereg poważnych budowli we Włocławku i w okolicy kilkunastu powiatów, było pobudowanych pod kierunkiem Leona Bojańczyka z wyrobów jego fabryki. Z chwilą śmierci Leona Bojańczyka w roku 1907 przedsiębiorstwo przestało sie rozwijać ostatnia zasługą firmy było wybudowanie cukrowni w Choceniu w latach 1914 — 1917 natomiast produkcja cegielni do czasu wojny była bardzo ożywiona. Wysokie zapotrzebowanie sączków, w tym okresie czasu przez okolicznych rolników, było w zupełności zaspokajane przez cegielnię Leona Bojańczyka. W czasie wojny Niemcy zdewastowali w zupełności cegielnię, skutkiem czego odbudowa jej natrafiała na rózne trudności i z czasem budynki cegielni pomieściły świetnie się rozwijającą fabrykę superfosfatu pod firmą: Dr Roman May, Chem. Fabr. T.A. Oddz. we Włocławku.

Kujawska Okręgowa Elektrownia we Włocławku

     Wobec przyłączenia do Włocławka nowych dzielnic oraz ciągłego rozwoju miasta, stara elektrownia miejska nie jest w stanie już od dłuższego czasu zaspokoić zapotrzebowania na energię elektryczną. Skłoniło to władze miejskie do postanowienia wybudowania nowej elektrowni. Myśl założenia nowej elektrowni powstała za czasów prezydentury inż. Czesława Gajzlera w roku 1925, a zostaje zrealizowana obecnie dzięki energii i zdolnościom organizacyjnym obecnego prezydenta miasta Stefana Pachnowskiego. Rychłe urzeczywistnienie planów władz miejskich, zawdzięcza Włocławek uzyskanym kredytom długoterminowym w Banku Komunalnym na sumę 600 000 zł w złocie oraz w Banku Gospodarstwa Krajowego na sumę 1 650 000 zł w złocie. Po zasięgnięciu opinii wybitnych ekspertów prof. Chrzanowskiego i prof. Wysockiego z politechniki warszawskiej i przygotowanych planów przez Wydział Techniczny Magistratu i zarząd starej elektrowni, przystąpiono w maju 1927 roku do rozpoczęcia budowy nowej elektrowni nad Wisłą przy ulicy Płockiej. Nowa elektrownia miejska jest ostatnim wyrazem techniki i oparta jest na turbogeneratorach produkcji firmy „Stal” w Szwecji. Były ustawione dwa turbo zespoły każdy o mocy 1400 KW o napięciu 6000 wolt \ mnożnością ustawienia przy dalszym rozwoju elektrowni trzeciego agregatu o sile 3000 KW. Elektrownia posiadała 3 kotły wysokoprężne 20 atmosfer o powierzchni ogrzewalnej 205 metrów kwadratowych każdy, systemu Babcoc i Wilcox fabrykacji firmy H. Cegielski w Poznaniu. Kujawska Okręgowa Elektrownia uzyskała uprawnienia rządowe do elektryfikacji powiatów włocławskiego, lipnowskiego, kutnowskiego i część powiatu nieszawskiego.

Stara elektrownia miejska

     Pierwsza elektrownia miejska została pobudowana przy ulicy Biskupiej w roku 1916 pod wpływem zarządzeń władz okupacyjnych, nakładających na władze miejskie obowiązek oświetlenia ulic miasta oraz biur władz wojskowych i cywilnych niemieckich. Magistrat zakupił w pewnych odstępach czasu 4 agregaty o łącznej wydajności 400 KW i napięciu 220 V. Rozbudowa i rozwój elektrowni miejskiej postępowała powoli z powodu licznych trudności, stawianych przez władze okupacyjne, w dalszym udoskonaleniu przedsiębiorstwa. Dopiero po ustąpieniu Niemców i usunięciu przeszkód w dostawie węgla rozwój elektrowni następuje szybciej. Napływ abonentów zwiększał się tak szybko, że władze miejskie musiały przeprowadzić cały szereg inwestycji w elektrowni, aby mogła zaspokoić wymagania abonentów. Wobec jednakże stałego dalszego wzrastania liczby abonentów tak z śródmieścia, jako też domagania się mieszkańców z przedmieść Rakutówka, Kokoszki i Bularki zaprowadzenia w ich dzielnicach oświetlenia elektrycznego ulic okazało się, że dotychczasowe urządzenie elektrowni nie pozwala liczyć na długotrwałą i pewną działalność i dlatego władze miejskie zaczęły się zastanawiać nad budową nowej elektrowni. Należy zaznaczyć, że elektrownia miejska była zorganizowana jako jednostka autonomiczna i przez szereg lat swego istnienia wykazywała dochody, które zasilały kasę miejską.

Elektrownia braci Harendorfów

     Do roku 1913 Włocławek nie posiadał elektrycznego oświetlenia, tylko naftowo żarowe. Było przedtem kilka lokalnych stacji przy większych fabrykach, które wytwarzały prąd elektryczny, ale tylko wyłącznie na własne potrzeby. Dopiero w roku 1913 bracia Harendorfowie wybudowali na zasadzie koncesji udzielonej przez miasto przy ulicy Cygance w podwórzu własnego domu niewielką elektrownię, która zaczęła dostarczać prąd elektryczny mieszkańcom domu oraz innym abonentom z kamienic sąsiednich ulic około 700 abonentów. Elektrownia braci Harendorfów posiada maszyny wytwarzające siłę 160 KM i maksymalne jej obciążenie wynosi 750 Amper.

Fabryka organów Dominik Biernacki

     Historia włocławskiej fabryki organów pod firmą „Dominik Biernacki” datuje się od połowy ubiegłego stulecia. Założycielem fabryki organów był Hugon Biernacki, który po odbytej praktyce w Ameryce założył niewielki warsztat w Osieku ziemi płockiej. Z początku wyrób organów był nieduży, a wszelkie roboty były wykonywane ręcznie. Po śmierci Hugona Biernackiego, w roku 1886 odziedziczył warsztat w warunkach dla siebie niekorzystnych, syn jego Dominik. W roku 1899 przenosi Biernacki fabrykę do Płocka gdzie nabył podobną fabrykę od Przybyłowicza, co uniemożliwiło mu rozszerzenie zakresu własnej produkcji. Po kilkuletnim prowadzeniu przedsiębiorstwa w Płocku przenosi Biernacki fabrykę do Dobrzynia nad Wisłą. W tym czasie następuje rozszerzenie fabryki, przez zakup nowych maszyn oraz przez zastosowanie mechanicznego urządzenia w fabryce. Produkcja wytwórni organów w latach 1900 do 1914 wynosiła około 400 000 rubli rocznie, a liczba zatrudnionych pracowników w fabryce dochodzi do 50. W latach powyższych otrzymuje firma zamówienia na organy nie tylko w kraju, ale i z Rosji, dokąd wykonano cały szereg organów. Napływające z Rosji zamówienia skłaniają Dominika Biernackiego do założenia fabryki w Łucku, którą to filię przejął później jego brat Wacław Biernacki. W okresie administracji fabryką przez Dominika Biernackiego, przedsiębiorstwo wytrzymuje silną konkurencję zagranicznych bogatych fabryk, w szczególności z firmą niemiecką Braci Rieger, która przez dostawę organów na bardzo dogodnych warunkach kredytowych stara się coraz silniej utrzymać na terenie byłego zaboru rosyjskiego i w Rosji. Dzięki solidności wykonanych robót Biernacki wytrzymuje konkurencję z zagranicznymi fabrykami i otrzymuje zamówienia na wykonanie organów w katedrze w Łodzi, Siedlcach, Łucku, w klasztorze na Jasnej Górze w Częstochowie , w kościołach w Żytomierzu, w Braiłowie, Carskim Siole i wielu innych. Wobec wzmożenia zamówień i potrzeby rozbudowy fabryki oraz dla łatwiejszej dostawy surowców i wysyłki gotowych wyrobów, postanowił Biernacki przenieść w roku 1914 fabrykę z Dobrzynia nad Wisłą do Włocławka. Wybuch wojny światowej uniemożliwił dokonania budowy fabryki we Włocławku, skutkiem czego wytwórnia była zupełnie nieczynną. W roku 1918 uruchomił Biernacki częściowo fabrykę wykonując przeważnie naprawy, dopiero w latach 1923 i 1924 liczba zamówień zaczyna wzrastać i ruch w fabryce zaczyna być prawie normalny. W tym czasie przyjmuje firma zamówienia na wykonanie większych dla kościoła Najśw. Marii Panny w Toruniu oraz na największe w Polsce organy do kościoła św. Elżbiety we Lwowie, które zostały wykonane w roku 1926. Biernacki wprowadza do produkcji organów różne ulepszenia i wynalazki w budowie i intonacji głosów oraz zaprowadza dział produkcji mniejszych organów do teatrów świetlnych. Obecna produkcja fabryki organów Dominika Biernackiego sięga zaledwie połowy wykonywanych robót przed wojną. Przyczyny zmniejszenia się produkcji organów leżą w mniejszym zapotrzebowaniu w kraju oraz w nadzwyczaj silnej konkurencji zagranicznych fabryk, które oferują organy na bardzo dogodnych warunkach spłaty, ponadto w braku ochrony w tej gałęzi przemysłu w Polsce przez taryfę celną.

Pierwsza Kujawska Garbarnia Jakób Jabłonka

     Garbarnia została założona i uruchomiona w roku 1920 przez Alberta Schneidra, Bernarda Gombińskiego, Wolfa Tajfla i Jakóba Jabłonkę pod firmą „Pierwsza Włocławska Garbarnia Albert Schneider i S — ka. Wytwórczość garbarni w pierwszych latach od czasu założenia nie była wielka, dopiero po przejęciu jej na wyłączną własność Jakóba Jabłonki, produkcja zwiększa się corocznie znajdując coraz więcej odbiorców.
     Odbiorcami skór wyrabianych w garbarni Jakóba Jabłonki są nie tylko kupcy rzemieślnicy Włocławka i okolicy, ale przeważnie poważne firmy kupieckie z województw poznańskiego i pomorskiego. Dalszy rozwój garbarni zależy w wysokim stopniu od uzyskania przez firmę kapitału inwestycyjnego i obrotowego, koniecznych do dalszej rozbudowy fabryki.

Przedsiębiorstwo budowlane Bernard Silber

     Drugim poważnym przedsiębiorcą budowlanym we Włocławku był Bernar Silber, który od roku 1903 — 1906 prowadził na własny rachunek szereg robót budowlanych, następnie zawiązał spółkę z Janem Brokmanem i razem prowadzili przedsiębiorstwo do wybuchu wojny. W okresie przedwojennym firma wybudowała szereg budynków dla kolei warszawsko — wiedeńskiej, dla komór celnych, a we Włocławku wybudowała około 40 nieruchomości. W czasie wojny okupanci zarekwirowali firmie wszelkie zapasy surowego materiału budowlanego. Z powodu wstrzymania ruchu budowlanego w czasie wojny i w pierwszych latach po wojnie oraz z braku kapitału obrotowego, przedsiębiorstwo budowlane Bernarda Silbera mało jest ożywione
     Oprócz powyższych większych firm budowlanych są jeszcze obecnie we Włocławku przedsiębiorcy — majstrzy budowlani, jak Aleksander Miciński, Franciszek Konwicki, bracia Józef i Jakób Kwiatkowscy, Michał Wróblewski, Henryk Łopacki, Antoni Wysocki, Marceli Zieliński, Stefan Martynowski.

Przedsiębiorstwo budowlane Popławski i Furstenwald.

      Najpoważniejszym przedsiębiorstwem budowlanym we Włocławku i w okolicznych powiatach jest firma „Popławski i Furstenwald”. Założona ona została w roku 1918 przez Władysława Popławskiego i Ernesta Furstenwalda. Z chwilą śmierci Leona Bojańczyka w roku 1907, który oprócz cegielni parowej prowadził wielkie przedsiębiorstwo budowlane we Włocławku, dawał się odczuwać wielkie braki poważnej firmy do podjęcia się robót budowlanych zainicjowanych z chwilą odzyskania niepodległości Polski, tak przez władze rządowe i komunalne, jak też i przez osoby prywatne. Firma „Popławski i Furstenwald” otrzymuje szereg robót budowlanych do wykonania jak budowę: Państwowej szkoły technicznej, Gimnazjum żeńskiego im. M. Konopnickiej, Gimnazjum diecezjalnego im. Ks. Długosza, gmachu Kurii biskupiej, kompleks budynków wojskowych, budynek Towarzystwa wioślarskiego, Muzeum ziemi kujawskiej, przebudowę gmachu Państwowego monopolu spirytusowego, fabryk celulozy, „Gleby”, „Ferd. Bohm & Co”, Papierni Rob. Saengera, „Kujawskiej Fabryki Maszyn”, „Nobiles”, „Browar i Słodownia”, suszarni cykorii Jerzego Bojańczyka, młyna parowego w Wagańcu, Gimnazjum im. Ks. Poniatowskiego w Łowiczu, Starostwa w Aleksandrowie Kujawskim, Państwowego Zakładu zdrojowego w Ciechocinku, Kasy Skarbowej w Lipnie i wiele innych. Ponadto wykonała firma szereg budynków mieszkalnych i gospodarczych w okolicznych folwarkach. Firma posiadała we własnych budynkach przy ulicy Łęgskiej Nr. 16 stolarnię mechaniczną, suszarnię drzewa, składy i magazyny materiałów budowlanych, specjalne urządzenie do masowego lasowania wapna i różne budynki gospodarcze. W zakres działalności firmy wchodzą wszelkie roboty budowlane w najobszerniejszym tego słowa znaczeniu, jak wykonywanie całkowicie budowli, roboty żelazno — betonowe, murarskie, ciesielskie, stolarskie, brukarskie projekty budowlano — konstrukcyjne i architektoniczne oraz sprzedaż materiałów budowlanych. Firma zatrudniała w sezonie przeciętnie 300 robotników, a stały personel biurowy składał się z 10 pracowników. Dalszy rozwój przedsiębiorstwa zależy od ożywienia się ruchu budowlanego i od uzyskania większego kapitału obrotowego.

Fabryka sztucznego marmuru „Lawinit” Krupke i Perlicz.

     W roku 1923 nabyli dwaj miejscowi przemysłowcy Natan Krupka i Baruch Perlicz patent od firmy W. Henker i Co w Berlinie, na wyrób w Polsce przedmiotów ze sztucznego marmuru. Celem eksploatacji wynalazku uruchomili Krupka i Perlicz warsztat w wydzierżawionych budynkach fabryki „Keramos” i rozpoczęli fabrykację według sprowadzonych 20 modeli, zatrudniając 3 — ech robotników. Wyrabiane przedmioty zyskały sobie w krótkim czasie tak wielu odbiorców w kraju, że wspólnicy Krupka i Perlicz postanowili znacznie rozszerzyć swe przedsiębiorstwo i w tym celu wybudowali fabrykę przy ulicy Chłodnej Nr. 10. Przedsiębiorstwo zatrudniało do fabrykacji przedmiotów wzrosła do kilkuset. Firma „Lawinit” wyrabiała wazony różnych wielkości, postumenty do lamp i zegarów, popielniczki, lichtarze, żardiniery itp.

Szlifiernia luster „Lustropol”

     Celem zaspokojenia potrzeb mieszkańców miasta Włocławka i okolicy założył w roku 1927 Dawid Kaufman przy ulicy 3 Maja Nr. 27 warsztat mechaniczny fabrykacji luster pod firmą „Lustropol”. Rozwój założonej firmy zapowiada się pomyślnie i rokował nadzieje na dalsze rozszerzenie przedsiębiorstwa. Fabryka zatrudniała 3 — ech pracowników specjalistów.

Fabryka wyrobów betonowych L. Cohn.

     Fabryka wyrobów betonowych została założona w roku 1910 pod firmą S. Golde i L. Cohn. W pierwszych latach założenia firma zatrudniała 5 robotników i zakres produkcji był średni. W roku 1916 spółka została rozwiązana, a fabryka produkuje wszelkie wyroby betonowe, jak rury, schody, pustaki, słupy, płyty oraz dachówkę. W roku 1927 fabryka zatrudniała ośmiu robotników. Zbywając swoje produkty przeważnie w mieście i okolicy.

Profit Edge profit-edge.pl projekt przegląd ekspercki