Historia włocławskich zakładów
Fabryka Cykorii we Włocławku BOHM
Fabrykacja wyrobów cykoryjnych odbywała się w początkach powstania przedsiębiorstwa, w wynajętych posesjach rozrzuconych w kilku punktach Włocławka np. przemiału korzeni cykoryjnych dokonywano w młynie na Kapitułce, fermentacja cykorii odbywała się w piwnicach pałacu biskupiego. Budynki fabryczne zostały jednakże później skoncentrowane na osadzie t.z. Manowiźnie we wsi Zazamcze, którą Ferdynand Bohm posiadał jak należy wnioskować z aktów hipotecznych od roku 1816 jako wieczystą dzierżawę. Na mocy nakazu carskiego z dnia 9 XI 1866 posesja powyższa przeszła na własność sukcesorów po Ferdynandzie Bohmie.
Po śmieci założyciela firmy Ferdynanda Bohma, kierownictwo fabryki przeszło do rąk wdowy po nim Augustyny Bohm, która jako pełnomocnik spadkobierców sprawowała je z nadzwyczajną energią i umiejętnością przez 34 lat, aż do swej śmierci w roku 1881. Największy rozwój fabryki cykorii następuje w latach od 1898 do 1904 roku. Sprzedaż roczna wyrobów cykoryjnych do roku 1898 wynosiła 800000 kg, w roku 1899 podwyższa sie do 1600000 kg ,a w roku 1904 dochodzi do 2400000 kg i na tym poziomie utrzymuje się aż do wybuchu wojny światowej. Wartość sprzedaży gotowej cykorii w roku 1904 i następnych latach wynosiła po potrąceniu kosztów przeciętnie 450000 rubli rocznie, zysk czysty wynosił rocznie od 40000 — do 100000 rubli stanowiąc przeciętnie 15% kapitału przedsiębiorstwa. Po śmierci Augustyny Bohm, własność fabryki przeszła na spadkobierców po Ferdynandzie Bohmie, którzy założyli spółkę firmową dla prowadzenia nadal fabryki pod firmą Ferd.Bohm&Co. Fabryka Cykorii we Włocławku. Czteroletnia wojna światowa 1914 — 1918 oraz w następnych latach inflacja waluty, przyczyniły się w wysokim stopniu nie tylko do powstrzymania rozwoju fabryki, ale także nadszarpnęły jej podstawami finansowymi. Działania wojenne w okolicy Włocławka, na terenie plantacji korzeni cykoryjnych oraz słabe urodzaje korzeni cykoryjnych, spowodowane niemożnością prowadzenia intensywnej gospodarki rolnej w tym czasie, wpłynęły na znaczne ograniczenie produkcji cykorii. Dopiero od roku 1924 następuje normalna, ustalona praca w fabrykacji cykorii doprowadzając wytwórczość w roku 1927 do przedwojennej wartości. W roku 1923 spółka firmowa Fers..Bohm @ Co. Fabryka Cykorii została zamieniona na spółkę akcyjną o kapitale zakładowym 100 000 000 - marek, przewalutowanych następnie na złotówki 1 000 000 . — Posiadaczami znacznej ilości akcji, są potomkowie założyciela fabryki Ferdynanda Bohma: rodzina Eichenwaldów, Vaedtków, Rabowskich, Partowiczowej i Bauerów, oprócz tego znakomitą większość akcji posiadają przemysłowcy Hugo i Wiktor Muhsamowie oraz baron Leopold Jan Kronenberg właściciel majątku Wieniec z przyległościami na Kujawach.
ważniejsze wydarzenia:
- 1927 — powołano spółkę akcyjną Zjednoczone Fabryki Cykorii Ferdynand Bohm et Co i Gleba, znacznie poszerzył się asortyment oferowanych wyrobów, m.in. o budynie, proszek do pieczenia i cukier wanilinowy
- 1945-1950 — po wojnie wznowiono produkcję (produkowano kawę zbożową, zupy w proszku i odżywki dla dzieci), znacjonalizowano i rozbudowano zakłady, w 1950 roku przyłączono do nich Stellę, powołując do życia przedsiębiorstwo państwowe Kujawskie Zakłady Kawy Zbożowej i Środków Odżywczych
- 1951-1956 — na terenie zakładów wybudowano pierwszy w Polsce wydział produkcji waniliny
- 1959 — zakłady przyjęły nazwę Kujawskich Zakładów Koncentratów Spożywczych i znacznie rozszerzyły swą ofertę, m.in. o konserwy mięsne, desery, przyprawy
- 1972 — wprowadzono na rynek nowy produkt — paluszki słone (produkowane do 2009 r.)
- 1993 — proces transformacji gospodarczej kraju wymusił na KZKS decyzję o podjęciu prywatyzacji, w wyniku czego utworzona została spółka akcyjna Delecta, której współwłaścicielami zostali m.in. pracownicy
- 1996 — spółka Delecta stała się częścią norweskiego koncernu Rieber & Son ASA
- 2000 — spółka Delecta zakupiła fabrykę Anja Cake w Solcu Kujawskim, dzięki czemu oferta Delecty wzbogaciła się o ciasta gotowe
- 2002 — fuzja z BigFish Gniewino (później King Oscar), firma Delecta SA przyjmuje nazwę Rieber Foods Polska SA
- 2009 — wydzielenie King Oscar Gniewino z Rieber Foods Polska SA. king Oscar staje się samodzielną firmą w ramach koncernu — King Oscar Polska
- 2010 — Rieber Foods Polska SA sprzedaje zakład w Solcu Kujawskim.
PGK Saniko
Historia powstania Przedsiębiorstw Gospodarki Komunalnej "Saniko" sięga roku 1930. Datę tę można uznać za początek funkcjonowania pierwszego, komunalnego zakładu we Włocławku, posiadającego wszystkie składniki majątkowe dla świadczenia usług publicznych. Zakładowi Oczyszczania Miasta powierzono dwie funkcje usługowe, a mianowicie:
-
wywóz nieczystości stałych i płynnych z placówek usług publicznych oraz nieruchomości prywatnych
-
zabezpieczenie konnego transportu osobowego dla potrzeb obsługi konduktów pogrzebowych.
-
W pierwszych latach po II wojnie światowej Zakład Oczyszczania Miasta funkcjonował na bazie majątku trwałego z lat 30-tych, który stanowiły: dwa parterowe budynki drewniane kryte papą, szopa drewniana dla wozów i dwa budynki murowane parterowe, w tym jeden budynek administracyjny.
Oczyszczanie miasta wykonywano w sposób ręczny (łopaty, miotły) i przy użyciu transportu konnego, który stanowiły: 12 wozów jedno i dwukonnych, 3 beczkowozy do wywozu fekalia oraz 15 koni. Ponadto Włocławki ZOM otrzymał z demobilu wojennego 1 francuski samochód asenizacyjny marki "Panchard" oraz 1 ciągnik niemiecki marki "Lanz Buldog".
Przedmiot działania ZOM-u w latach 1946-1950 było:
- Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej
-
*zamiatanie oraz odśnieżanie ulic i placów wskazanych przez Zarząd Miasta,
-
*czyszczanie jezdni, chodników i placów z padłych zwierząt domowych (psy, koty),
-
*wywóz nieczystości stałych i płynnych z placówek usług publicznych oraz zakładów przemysłowych,
-
*opróżnianie śmietników, dołów kloacznych i szamb w posesjach mieszkalnych oraz wywóz nieczystości na wysypisko
-
Działalność zakładu skoncentrowana była głównie na obsłudze urzędów, placówek usług publicznych oraz nieruchomości mieszkalnych przy głównych ulicach miasta. Jak wynika z danych archiwalnych w roku 1949, usługami oczyszczania miasta objęte było 34% długości ulic i placów, 4 tys. nieruchomości mieszkalnych i niemieszkalnych oraz około 3 tys. nieruchomości niepodłączonych do kanalizacji miejskiej.
-
W dniu 24 stycznia 1951 r. na podstawie Uchwały nr 3/26 Prezydium Miejskiej Rady Narodowej we Włocławku oraz przepisu dekretu z dnia 26 października 1950 r. o przedsiębiorstwach państwowych (Dz.U. z 1960 r. nr 18 poz. 111) powołano we Włocławku Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej z siedzibą przy ul. Kilińskiego 20.
-
W skład nowo utworzonego przedsiębiorstwa państwowego usług komunalnych weszły:
-
*Zakład Wodociągów i Kanalizacji przy ul. Kilińskiego 20,
-
*Zakład Komunikacji Samochodowej przy ul. Kilińskiego 20,
-
*Zakład Oczyszczania Miasta przy al. Chopina 7/9,
-
*Zakład Pogrzebowy przy ul. Chopina 3,
-
*Łaźnia Miejska przy ul. Polewki (Kapitulna) 18
-
*Hotel „Victoria” przy ul. Przedmiejskiej 1/3,
-
*Pralnia przy ul. Szpitalnej.
-
Rok 1960 przyniósł przełom w technice i technologii oczyszczania Włocławka. Od tego roku następuje proces zastępowania taboru konnego w wywozie nieczystości stałych taborem samochodowym. Definitywne rozstanie z transportem konnym w oczyszczaniu Włocławka nastąpiło w 1963 r. Transport samochodowy stanowiły głównie importowane z Czechosłowacji ciężarowe samochody bezpylne marki "Skoda", z urządzeniem do mechanicznego opróżniania pojemników oraz liniowym zgniotem nieczystości.
-
Wprowadzanie taboru samochodowego do oczyszczania Włocławka spowodowało:
-
zwiększenie zdolności usługowej i objęcie terytorium całego miasta usługami Zakładu Oczyszczania Miasta,
-
ustalenie w mieście tras wywozu nieczystości stałych,
-
zwiększenie częstotliwości wywozu nieczystości stałych,
-
rozbiórkę przedwojennych murowanych śmietników w posesjach mieszkalnych i budowę pergoli dla pojemników typu SM-110
-
Rosnące ilości taboru samochodowego do oczyszczania miasta wymagały urządzenia odpowiedniego zaplecza technicznego w postaci: garaży, warsztatu do wykonywania przeglądów i napraw bieżących, magazynu części zamiennych, zakładowej stacji paliw i myjni pojazdów. Ponadto zwiększające się wymagania w zakresie przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy wymagały urządzenia odpowiednich pomieszczeń sanitarnych dla pracowników (szatnie, natryski, jadalnia). Tych funkcji nie mogły spełniać przedwojenne szopy drewniane, które na początku lat 60-tych zostały rozebrane. Budowa nowoczesnej bazy Zakładu Oczyszczania Miasta prowadzona była w latach 1966-1972.
W roku 1968 oddano do użytku budynek warsztatowy o powierzchni 968m2.W budynku tym znajdowały się 3 kanały do napraw podwozi samochodowych, narzędziownia i maszyny do obróbki metalu.
W roku 1969 oddano do użytku budynek administracyjny o powierzchni 472m2 przy ul. Komunalnej 4, do którego przeniesiono biura dyrekcji MPGK z ul. Kilińskiego 20.
W roku 1970 wybudowano zakładową stację paliw z podziemnymi zbiornikami, z której korzystały oprócz samochodów MPGK także wozy innych firm komunalnych (Miejska Służba Drogowa, Miejskie Przedsiębiorstwo Remontowo-Budowlane, samochody Prezydium MRN).
W roku 1971 przebudowano portiernię przy bramie wejściowej, wybudowano myjnię i zasieki do składowania opału.
W roku 1972 wybudowano garaże o powierzchni 721m2, ogrodzono nieruchomość i parkingi zakładowe.
-
Rejonowe Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej
W krótkim okresie czasu po utworzeniu województwa włocławskiego (1.06.1975) doszło do rozszerzenia przestrzennego zakresu działania włocławskich przedsiębiorstw komunalnych oraz nowego uprofilowania ich działalności. Na mocy Zarządzenia nr 66/76 Wojewody Włocławskiego z dnia 15 czerwca 1976r dotychczasowe Miejskie Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej przy ul. Komunalnej 4 zostało przekształcone w Rejonowe Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej. W skład Rejonowego Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej w 1976r weszły tylko 3 zakłady z dawnego MPGK, tj.
*Zakład Oczyszczania Miasta przy ul. Komunalnej 4,
*Zakład Gazyfikacji Bezprzewodowej przy ul. K. Napierskiego 71 (Papieżka),
*Łaźnia Miejska przy ul. Polewki 18 (Kapitulna).
Czynniki rozwoju urbanistycznego Włocławka zdominowały potrzeby podregionu i tworzyły nową wielkość popytu na usługi oczyszczania miasta w wymiarze dwukrotnie większym niż dotychczas, tj. w roku 1975. Sprostanie tak dużym wyzwaniom mogło być realne tylko w warunkach istotnego wzrostu ilości specjalistycznego taboru do oczyszczania miasta oraz wyposażenia posesji w odpowiednią ilość pojemników do gromadzenia nieczystości stałych.
W dniu 30 grudnia 1991r Rada Miejska podjęła uchwałę nr XVII /120/91 o przekształceniu państwowego Rejonowego Przedsiębiorstwa Komunalnego we Włocławku w jednoosobową spółkę gminy. Uchwała ta rozstrzygała o:- nazwie nowego podmiotu gospodarczego, tj. Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej "Saniko" spółka z o.o.,
- wydzieleniu z przekształconego majątku RPGK wysypiska śmieci w Machnaczu gm. Brześć Kujawski,
W dniu 23 grudnia 1992r. umocowani przedstawiciele Zarządu Miasta Włocławka oraz dyrekcji RPGK podpisali akt notarialny nr 3490 przekształcenia przedsiębiorstwa w spółkę prawa handlowego, która została utworzona na podstawie ustawy z dnia 13 lipca 1990r o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (Dz. U. nr 51 poz. 298) i działa na podstawie przepisów kodeksu handlowego oraz innych przepisów prawa dotyczących podmiotów gospodarczych, usług komunalnych itd.
W dniu 8 stycznia 1993r postanowieniem Sądu Rejonowego V Wydział Gospodarczy we Włocławku wpisano do rejestru handlowego (dz. B nr RHB 795) Przedsiębiorstwo Gospodarki Komunalnej "Saniko" we Włocławku, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością.
Kolejnym ważnym faktem w historii przedsiębiorstwa jest udzielenie przez Urząd Patentowy RP w dniu 14 kwietnia 2003 r włocławskiemu "Saniko" prawa ochronnego (na okres 10 lat) na zgłoszony znak towarowy (nr Z-206 465) używany od roku 1999. Znak ten tworzy słowo "Saniko" oraz stylizowany płomień w kolorze czerwonym i czarnym na białym tle.
Wygląd siedziby Zakładu Oczyszczania Miasta przy ul. Komunalnej 4 w roku 1930
Zakłady Celulozowo-Papiernicze
Zakłady Celulozowo-Papiernicze im. Juliana Marchlewskiego we Włocławku
Zakłady Celulozowo-Papiernicze im. Juliana Marchlewskiego we Włocławku (Fabryka Celulozy — Włocławek; Zakłady Papiernicze we Włocławku, potocznie zwane Ameryką, Celulozą, a obecnie Celką) — powstały we Włocławku w 1899 roku przy ulicy Łęgskiej, a ogłosiły upadłość w 1994 roku.
Dyrekcja
-
Pierwszymi dyrektorami byli niemieccy założyciele fabryki: Izydor Cassirer i Maks Cassirer. Wszelkie decyzje podejmowali przy poznaniu zdania doradców, którzy się znali na produkcji celulozy.
-
W 1918 Zakład przechodzi pod zarząd państwa, a dyrektorem zostaje inż. Stanisławski. Stało się to przyczyną fali strajków i pobudzenia poglądów demokratycznych.
-
W 1920 Fabrykę wykupuje Robert Saenger, jest to okres dynamicznego rozwoju Ameryki (czyt. Celulozy).
-
W czasie II wojny światowej prezesurę objął Feliks Steinhagen. Udoskonalał zakład, aby przynosił ogromne dochody. Widać to obecnie, ile jest budynków budowanych za jego czasów.
-
W 1942 Fabrykę nabywa do spółki z Ostabankiem, Niemiec Mejer, choć nie zmienia to sytuacji fabryki.
-
Dyrektorem w 1945 zostaje Czesław Wierny, który został wybrany przez Komitet Robotniczy Fabryki Celulozy i Papieru.
-
Następnym dyrektorem z mocy KC PZPR został Henryk Barabasz. Magister i inżynier Łódzkiej Politechniki Papiernictwa. Za jego czasów zwiększono zatrudnienie w ZCP W-ek, a spowolniono udoskonalanie fabryki.
Historia
W roku 1899 bracia Casiererowie kupili działkę przy ulicy Łęgskiej we Włocławku i rozpoczęli budowę fabryki. Zakłady początkowo noszą nazwę "Fabryka Celulozy — Włocławek". Była to pierwsza w Królestwie Polskim (pod zaborem rosyjskim) wytwórnia specjalizująca się w towarowej produkcji celulozy sulfitowej. Kadrę zarządzającą oraz pracowniczą stanowili Niemcy. W roku 1918 zakład przeszedł pod zarząd państwa, a dyrektorem został inż. Stanisławski. Stało się to przyczyną fali strajków i pobudzenia poglądów demokratycznych. Dwa lata później, w roku 1920, fabrykę wykupił Robert Saenger. Od tego czasu rozpoczął się okres dynamicznego rozwoju "Celulozy".
Prezes Saenger zmarł w 1929, część jego akcji wykupili Steinhagenowie. Spowodowało to fuzje fabryk: Włocławek — Myszków — Pabianice pod nazwą: Steinhagen i Saenger Fabryki Celulozy i Papieru Spółka Akcyjna przy udziale kapitału zagranicznego w wysokości 25 procent. Siedziba Fabryki znajdowała się w Warszawie, a dyrektorem został Steinhagen, a przedstawicielem kapitału zagranicznego Skarżyński. W 1940 fabryka została objęta okupacją niemiecką. Produkcja celulozy została przekształcona także w produkcje papieru; prezesem został Feliks Steinhagen, drewno składowane na placu drzewnym zostało szybko zużyte, produkcja została spowolniona, a kilka razy nawet wstrzymana.
W 1942 fabrykę nabył do spółki z Ostabankiem, Niemiec Mejer, choć nie zmieniło to sytuacji fabryki. Po II wojnie światowej, w 1945 odbyło się zebranie załogi i wybranie Komitetu Robotniczego Fabryki Celulozy i Papieru, którego dyrektorem został Czesław Wierny. W 1952 prezesurę objął mgr inż. Henryk Barabasz, Włocławskim Zakładom nadano imię Juliana Marchlewskiego. Ukazała się też Pamiątka z Celulozy — powieść Igora Newerly'ego, której akcja dzieje się między innymi w przedwojennej Celulozie.
Lata 1953–1989 to okres świetności dla Włocławskiej Celulozy. Zakład ciągle rozbudowywano i pod koniec istnienia, pracowało w nim około 3500 osób.
W okresie od 1953 do 1954 napisano scenariusz na podstawie książki Pamiątka z Celulozy do filmów: Celuloza i Pod frygijską gwiazdą.
W roku 1989 prezesurę objął Tomasz Kaczor. W latach 1990-1993 zakład przeżywał wielki kryzys. Węgiel, drewno i inne surowce nie były sprowadzane na czas. Gdy ochrona środowiska nałożyła na fabrykę kary pieniężne za zanieczyszczanie środowiska produkcją celulozy, przedsiębiorstwo zostało przekształcone w Zakłady Papiernicze we Włocławku, a sama celuloza była kupowana między innymi od: ZCP Świecie, ZCP Kwidzyn.
W 1994 Zakłady Celulozowo-Papiernicze im. Juliana Marchlewskiego we Włocławku ogłosiły upadłość.
- 1899 — uruchomienie fabryki (niektóre Źródła błędnie podają 1896r.)
- 1912 — rozpoczęcie budowy kolektora ściekowego
- 1913-1914 — instalacja warników V i VI i turbiny o mocy 400kW
- 1912 — rozpoczęcie budowy kolektora ściekowego
- 1913-1914 — instalacja warników V i VI i turbiny o mocy 400kW
- 1916 — ukończenie budowy kolektora ściekowego (2,7km) i przekazanie go na własność miastu
- 1918 — ukończenie budowy bocznicy kolejowej
- 1925 — budowa warników VII i VIII o poj. 158 m3 każdy oraz kotła parowego "Garbe"
- 1926 — instalacja dwóch nowych rębaków i budowa czterech wież absorbcyjnych
- 1927 — instalacja pieca obrotowego do spalania siarki oraz trzech kotłów parowych
- 1928 — instalacja turbogeneratorów o mocach 1000 i 2000kW w miejscu maszyn parowych.
- 1929 — przebudowa bielarni
- 1930 — uruchomienie ścieralni, filtrów wodnych, przeniesienie maszyny celulozowej do nowej hali i oddanie do użytku sortowni masy celulozowej
- 1935 — instalacja warnika IX o poj. 158 m3, budowa pieca pirytowego 5, uruchomienie turbogeneratora o mocy 6000kW łącznie z 4 kotłem parowym i kominem o wys. 105m, budowa kompleksu maszyny papierniczej 4
- 1937 — instalacja sposobem gospodarczym maszyny papierniczej 5 do produkcji papieru pakowego i przemysłowo-technicznego
- 1947 — oddanie do użytku nowego warsztatu elektrycznego i odlewni
- 1952 — bunkry węglowe z suwnicą bramową i urządzeniem nawęglającym
- 1954 — oddanie do użytku bielarni
- 1955 — instalacja warników X i XI o poj. 150 m3 każdy
- 1957 — kompleks obiektów maszyny papierniczej 6
- 1965 — powstanie wytwórni celulozy słomowej oraz budynku wydziału gospodarki wodnej
- 1968 — budowa stacji wyparnej do zatężania ługu posiarczynowego
- 1972 — budowa oddziału ciągłego mycia masy celulozowej
- 1973 — instalacja warników XII i XIII z blachy platerowanej o poj. 180 m3 każdy
- 1974 — modernizacja maszyny papierniczej 5
- 1978 — powstanie magazynu kwasu warzelnego, montaż dwóch zeszyciarek
- 1980 — modernizacja placu drzewnego (zmechanizowanie placu, budowa oddziału korowania drewna, rębalni, składowiska i silosów zrębków) oraz budowa stacji kolejowej Wschód
- 1982 — kotłownia do spalania kory
- 1985 — wymiana warnika III na warnik z blachy platerowanej o poj. 180 m3, modernizacja maszyny papierniczej 6 oraz instalacja automatu do produkcji zeszytów szkolnych (WILL 3)
- 1986 — modernizacja toru dojazdowego 101, oddanie do użytku stacji paliw
- 1987 — uruchomienie instalacji do propagacji drożdży w spirytusowni, modernizacja sortowni oraz instalacja zbiornika magazynowego zatężonego ługu o poj. 1000 m3
- 1988 — instalacja zbiornika magazynowego 2 zatężonego ługu o poj. 1000 m3, turbozespołu TP6/6 nr f.55, wybudowanie dwutorowej linii napowietrznej 110kV
- 1989 — modernizacja układów elektro-energetycznych, przebudowa maszyny papierniczej 2 do produkcji papieru toaletowego oraz utworzenie oddziału przetwórstwa papieru toaletowego MP 2
Produkty
We Włocławskiej Celulozie produkowano między innymi: celulozę, papier, zeszyty szkolne. Niektóre produkty fabryka wykorzystywała do dalszej obróbki w zakładzie, a inne sprzedawała kontrahentom.
"Czerwony Sztandar"
Zakładowy symbol ruchów robotniczych. Ukazywał on siłę Celulozy, według dyrekcji miał motywować pracowników do komunistycznego patriotyzmu. Powiewał na najwyższym kominie Fabryki. Zdjęto go, podczas ogłoszenia upadłości. Obecnie komin został rozebrany do ok. 63 metrów, gdzie na nim zostały zamontowane nadajniki sieci komórkowej. Czerwony Sztandar pomimo starań Urzędu Miasta Włocławek, aby był we włocławskim Urzędzie, został przeniesiony do Archiwum Państwowego przy ul. Skorupki 4.
Spółdzielnia Spożywców "Społem",
PSS „Społem” jest najstarszą spółdzielnią na Kujawach. W 1908 roku założyli ją robotnicy Fabryki Kawy Zbożowej Ferdynanda Bohma. W kwietniu 1909 roku spółdzielnia została zarejestrowana jako Stowarzyszenie spółdzielców „Ogniwo”. Pierwszy sklep utworzono przy ul. Toruńskiej 3 (obecnie Wyszyńskiego 7). W czasie I wojny światowej spółdzielnia otworzyła tuż obok, kuchnię ludową. W latach 1939 — 1945 działalność spółdzielni uległa zawieszeniu. Obecnie PSS „Społem” posiada 25 placówek detalicznych, trzy zakłady produkcyjne, bar i magazyn administracyjno — spożywczy. W PSS pracuje 200 osób.
Fabryka cukierków we Włocławku — własność Związku Spółdzielni Spożywców RP "Społem". Przed fabryką robotnicy — udziałowcy
Zakłady Azotowe "Włocławek"
Decyzja o utworzeniu we Włocławku zakładu o nazwie Zakłady Azotowe "Włocławek", produkującego nawozy sztuczne została podpisana 17 lipca 1966 przez ministra Przemysłu Chemicznego Antoniego Radlińskiego. Uruchomienie produkcji saletry amonowej, kwasu azotowego oraz amoniaku nastąpiło w latach 1971-1972. W latach 1976-1985 wybudowano instalacje produkcyjne polichlorku winylu. W 1989 zaczęto produkcję granulatów PCW, a w 1998 płyt z PCW.
W 1992 przedsiębiorstwo było bliskie upadłości. W wyniku konkursu, Dyrektorem Naczelnym został Andrzej Zalewski, który zainicjował restrukturyzację przedsiębiorstwa. Za jego kadencji nastąpiło przekształcenie w spółkę akcyjną, której akcjonariuszami zostali, na skutek bankowego postępowania ugodowego, dotychczasowi wierzyciele. Równocześnie przeprowadzono restrukturyzację tworząc samodzielne kompleksy produkcyjne (tzw. centra zysku), a służby pomocnicze poddając outsourcingowi.
W lutym 1995r. powołano na funkcję prezesa zarządu Krzysztofa Kaczorowskiego, który kontynuował zmiany zapoczątkowane przez poprzednika. Ten czas charakteryzuje się ugruntowaniem pracy zespołowej, z szerokim wykorzystaniem "narzędzi miękkich zarządzania". Każdy projekt modernizacyjny czy rozwojowy przebiegał z pełnym zaangażowaniem wszyskich zasobów osobowych firmy. Efekt był taki, że każdy ukończony projekt podnosił poziom profesjonalizmu pracowników całej Grupy Anwil. W kwietniu 1998 firma zmieniła nazwę na Anwil SA. Od 1996 roku Anwil jest strategicznym sponsorem klubu koszykarskiego Anwil Włocławek.
W grudniu 2002 roku K.Kaczorowski zrezygnował z pełnionej funkcji a prezesem Anwilu został Benedykt Michewicz. K.Kaczorowski i B.Michewicz pracowali razem od 1992 roku, w końcowej fazie współpracy jako prezes i wiceprezes. W latach 2003-2009 Anwil zbiera efekty przeprowadzonej restrukturyzacji. Wyniki finansowe sięgają setek milionów złotych. 25 kwietnia 2008 Michewicz zginął w wypadku samochodowym co przerywa bardzo obiecującą karierę. 7 maja 2008 Rada Nadzorcza powierzyła pełnienie obowiązków prezesa Teresie Szeligowskiej.
Konkurs na stanowisko prezesa został rozstrzygnięty 13 marca 2009, kiedy rada nadzorcza powołała Macieja Trojnarskiego. Od tego momentu obserwuje się radykalny zwrot w sposobie kierowania firmą. Uwidacznia się daleko idąca centralizacja z jednoczesnym zanikiem "narzędzi miękkich". 30 czerwca 2010r. Trojnarski złożył rezygnację i odszedł z Anwilu. W tym samym dniu na pełniącego obowiązki prezesa zarządu został powołany Remigiusz Paszkiewicz.
Początki budowy Zakładu Azotowego "Włocławek"
Fabryka L.Czamańskiego
Fabryka J.Teichwelda i L.Asterbluma
Drumet
DRUMET LINY I DRUTY SPÓŁKA Z OGRANICZONĄ ODPOWIEDZIALNOŚCIĄ — to zakład położony we Włocławku we wschodniej części miasta. Fabryka jest obecnie spółką z ograniczoną odpowiedzialnością.
Firma została założona w 1895 roku, jako Fabryka Wyrobów Drucianych C.Klauke. Zakład zlokalizowany był w centralnej części Włocławka. Fabryka wytwarzała w tym okresie drut kolczasty i siatkę drucianą. Fabryka przeżyła rozkwit w latach 1900-1914. Poczyniono wtedy zakupy nowych maszyn do wyrobu lin stalowych co umożliwiło poszerzenie oferty zakładu o nowe produkty. Nie bez znaczenia było to również na stan zatrudnienia w fabryce które znacznie wzrosło. W czasie I wojny światowej Fabryka została całkowicie zdewastowana, lecz już w latach 1919-1920 udało się uruchomić kilka wydziałów i produkcja ruszyła. Czas II wojny światowej to okres produkcji zbrojeniowej Fabryki która była pod zarządem niemieckim. Ponowny rozruch Fabryki Lin i Drutu nastąpił w końcu 1945 roku. W latach 1969-1973 przystąpiono do budowy nowego i nowoczesnego zakładu we wschodniej dzielnicy miasta. Zakupiono wiele nowoczesnych maszyn, importowanych z Belgii czy Niemiec. Oddano oprócz budynku głównego kilkanaście innych budynków pomocniczych jak:
-
warsztaty,
-
trawialnia,
-
oczyszczalnia ścieków,
-
magazyny,
-
biurowiec.
Transformacja polskiej gospodarki na przełomie lat dziewięćdziesiątych spowodowała zmianę formy własnościowej zakładu, który w 1991 roku stał się Jednoosobową Spółką Skarbu Państwa, a 14 lipca 1994 roku Włocławska Fabryka Lin i Drutu Drumet stała się zakładem posiadającym status prywatnej spółki akcyjnej.
5 grudnia 2008 — Ogłoszenie upadłości Drumetu S.A.. W sądzie Gospodarczym znalazł się wniosek prezesa złożony wraz z zarządem firmy o rozpoczęcie likwidacji fabryki. Powodem ogłoszenia upadłości są długi w bankach. Według zarządu Drumet zostanie zakupiony przez inwestora. Prawdopodobna jest też teza, że z Drumetem stanie się tak jak z Włocławskimi Zakładami Celulozy.
21 kwietnia 2009 — Sąd Gospodarczy we Włocławku ogłosił upadłość Fabryki Lin i Drutu Drumet S.A.. Potencjalni nabywcy czekają na przetarg kupna firmy. Upadłość blokuje wejścia komornika do firmy i do kont Drumetu.
09 czerwca 2009 — Drumet zakupiony przez cypryjską firmę znaną w Polsce jako sieć sklepów "Żabka". Spłacanie Drumetu zostało rozłożone do 31 grudnia 2014 roku. Nowy właściciel zmienia nazwę z Fabryka Lin i Drutu Drumet SA na Drumet Liny i Druty Spółka Z Ograniczoną Odpowiedzialnością.
Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji
Historia wodociągów włocławskich datuje się co najmniej od połowy XVI w., nie wykluczając ich wcześniejszego istnienia. W 1565 r. ówczesny burmistrz miasta Wojciech Canthelberg, zwany "Kokoszką" zapisał na utrzymanie i naprawianie przewodów wodociągowych pokaźną sumę pieniędzy — 200zł. W ustawie porządkowej z 1577r., zatwierdzonej przez Stefana Batorego, biskup kujawsko-pomorski Stanisław Karnkowski nadał mieszczanom prawo korzystania z urządzeń wodociągowych.
"Najprzód kanały, czyli rury, które ze swymi arteriami, do wodociągu dochodzącymi, niemałym kosztem tychże obywateli miejskich założone, z fundamentów na nowo założone zostały, całej gminie z wolnym wyrębem sośniny, na rury tegoż wodociągu zdatnej, z wiedzą i wolą starosty naszego włocławskiego z naszych, czyli kościoła naszego katedralnego lasów i borów dajemy i na wieczne czasy zezwalamy."
Dalej Paweł Czarnecki w swojej książce z 1937 roku wspomina również Mikołaja Kopernika, którego nazwisko jest związane z włocławską szkołą katedralną. W historii budownictwa wodociągów na ziemiach polskich zapisał się Mikołaj Kopernik, jako humanista, który odznaczał się szerokim horyzontem zainteresowań. Wybudował on wodociągi w wielu miastach ówczesnej Rzeczypospolitej, a mianowicie w Działdowie, Grudziądzu, Lubawie, Toruniu. Kopernik posiadał wuja Waczenrodego we Włocławku piastującego godność kanonika kapitulnego, więc do przyjęcia jest hipoteza, iż i włocławskie wodociągi projektował on, a nie specjaliści z Moraw czy Krakowa.
Rury, którymi doprowadzano wodę były drewniane i układane na głębokości około 1,7 m. Wiadomo, iż w 1790 roku funkcjonowały źródła wody w punkcie skrzyżowania ulic Łęgskiej i Towarowej, skąd doprowadzano wodę do Starego Rynku, do studzien drewnianych. Łączna długość rur wynosiła 420 m (okaz wodociągu drewnianego, wykopanego przez pracowników MPWiK w ulicy Łęgskiej, znajduje się w zbiorach Muzeum Ziemi Kujawskiej we Włocławku). Następna zmiana w dziedzinie dostarczania wody mieszkańcom miasta miała miejsce w 1782 roku, a mianowicie inżynier powiatowy Fijałkowski, studnie drewniane na Starym Rynku zastąpił żelaznymi. Ponadto na Starym Rynku wybudowano studnię artezyjską, która była przedmiotem podziwu mieszczan włocławskich, którzy z dalekich ulic przychodzili tu po wodę do picia i gotowania potraw.
Szybki rozwój miasta w drugiej połowie XIX wieku wpłynął także na zwiększenie ilości studni artezyjskich, zarówno publicznych, jak i prywatnych. W 1929 roku istniało na terenie Włocławka 10 studzien publicznych, 1152 prywatnych, z czego 70 artezyjskich. Ilość ta nie była w stanie pokryć ówczesnego zapotrzebowania na wodę. W 1916 roku badania hydrologiczne rozpoczęli Niemcy w dolinie Zgłowiączki. Prac tych okupanci nie ukończyli.
Dopiero w 1923 r. Profesor Uniwersytetu Warszawskiego, dr Jan Lewiński dokonał wspólnie z inżynierem Stułkowskim licznych wierceń w promieniu 30 km od Włocławka. Dzięki tym badaniom prowadzonym na zaproszenie władz miejskich ustalono, że Włocławek posiada obfite i zdrowe poziomy wodonośne, przy czym żwiry dyluwialne w pradolinie Wisły szerokości około 12 km okazały się najbardziej zasobne w wodę.
Na tych hydrogeologicznych badaniach oparł swój projekt inż. Jan Stułkowski pod tytułem "Zaczerp wód gruntowych z owych dyluwialnych żwirów w lasach państwowych na południe od miasta Włocławek". Projekt inż. Stułkowskiego przewidywał 8 studni artezyjskich, z których woda miała być podawana do zbiorników o pojemności 4000 m3, a 4 pompy odśrodkowe miały tłoczyć wodę przez wieżę ciśnień do sieci miejskiej. Projektu tego jednak nie zrealizowano ze względu na duże koszty. Jednakże badania rzeźby terenu, badania hydrogeologiczne prof. J. Lewińskiego i inż. Stułkowskiego, stały się podstawą projektu wodociągów włocławskich.
Według prof. J. Lewińskiego Włocławek leży w szerokiej do 12 km pradolinie Wisły. Brzeg prawy wznosi się od 40 do 80 m nad poziom Wisły. Najstarszym utworem geologicznym jest Jura, której poziomy są najmłodsze, iły i margle gipsonośne znaleziono we Wieńcu, na poziomie 7 m. Z tych pokładów pochodzą wody siarkowe do kąpieli we Wieńcu. Na utworach jurajskich leży gruba warstwa osadów dolnokredowych, na które składają się grube serie piaskowców i piasków z wkładami iłów, a kończą te serie grubsze piaski ze żwirkiem i obtoczonymi muszlami morskimi (wiercenia w Seminarium Duchownym i w Cegielni Bojańczyka). Na tej warstwie leżą bardzo czarne iły z wkładami czarno brunatnego marglu i ze skupieniami pirytu o grubości 50-60 m. Na zrównanej powierzchni iłów leżą utwory trzeciorzędowe, złożone z działów: formacji lignitowej (utwory piaszczyste z pokładami węgla brunatnego) i znajdującej się na niej formacji pstrych iłów.
Definitywnym momentem i rozstrzygającym powstanie wodociągów włocławskich to lata 1930-1935. W tym czasie pod kierownictwem inż. Romualda Koskowskiego przystąpiono do budowy ujęcia, stacji pomp i uzdatniania wody na "krzywych Błotach", tj. w rejonie, gdzie profesor J. Lewiński wskazał na istnienie najbardziej bogatych źródeł wody. Odwiercone tam zostały duże studnie do głębokości 80 m, o wydajności około 80 m3/h każda, przy depresji S= 1,7-2,0 m. Orzeczenie prof. J. Lewińskiego odnośnie ujęcia na "Krzywych Błotach" zamykało się w zdaniu: "poziom wodonośny jest najgrubszy i najbardziej przepuszczalny w okolicach Krzywych Błot i tu powinien być on ujęty w szereg studzien usytuowanych w poprzek do kierunku przepływu wody. Wraz z budową ujęcia wody realizowana była budowa rurociągu tłocznego O250 mm od "Krzywych Błot" ulicą Kruszyńską z przejściem przewodu pod torami PKP w rejonie ulicy Nowomiejskiej. Budowana była także stacja pomp i uszlachetniania wody. W budynku pomp zastosowano komorę wykonaną w postaci skrzyni żelbetowej. Niweleta dna tej komory tak została zaprojektowana i wykonana, że pozwoliło to na automatyczne zalewanie pomp odśrodkowych firmy Twardowski. Woda ze studni dostarczana była do agregatów pompowych przy pomocy rurociągu ssącego, żeliwnego O250 i spadku i=4‰. Rurociąg ssący umieszczony był poniżej zwierciadła wody w studniach (stacja w tym układzie pracowała do 1955 r.).
Zakończenie prac budowlanych przy stacji pomp, uzdatniania wody oraz hydroforni wraz z rurociągami ssącymi nastąpiło w 1935 r. W pierwszym roku pracy "Krzywych Błot" zarejestrowano rozbiór wody w wysokości 25779 m3. Rozwój wodociągów do 1939 roku, tj. do wybuchu II wojny światowej sprowadzał się do budowy sieci wodociągowej rozdzielczej. Do końca 1939 roku wybudowano łącznie 21,5 km sieci. W latach 1936-39 wybudowano sieć wodociągową w ulicach: Bechiego, Rolińskiego (obecnie Sempołowskiej), Szkolnej (obecnie Mickiewicza), Nowomiejskiej, Alei Chopina, Polnej, Cichej, Starodębskiej, Słowackiego i Toruńskiej. W okresie okupacji hitlerowskiej, wodociągi organizacyjnie włączone zostały do Elektrowni Miejskiej z bazą główną przy ulicy Płockiej. W tym czasie wybudowana została na ujęciu "Krzywe Błota" trzecia studnia o wydajności Q=100 m3/h i depresji S=2-3 m. Rozbudowana została stacja uzdatniania wody w postaci zamontowania urządzeń do dozowania chemikalii do filtrów ułatwiających strącanie żelaza i manganu. Wybudowano również sieć wodociągową w rejonie osiedla "Bukowa".
Po zakończeniu II-giej wojny światowej Zakład Wodociągowo- Kanalizacyjny włączony został do wielobranżowego Miejskiego Przedsiębiorstwa Gospodarki komunalnej we Włocławku. W przedsiębiorstwie tym, oprócz wodociągów działały zakłady: Pralni i Farbiarni, Oczyszczania Miasta, Łaźni Miejskiej, Urządzeń Komunalnych i Komunikacji Miejskiej. Stan organizacyjny istnienia wielobranżowego przedsiębiorstwa trwał do 31 grudnia 1955 roku. Trzeba wyraźnie powiedzieć, że w tym okresie nie było pokaźnego rozwoju wodociągów miejskich. Cała działalność Zakładu Wodociągowo-Kanalizacyjnego sprowadzała się do utrzymania ciągłości produkcji, do usuwania zaniedbań po okresie wojny oraz przeprowadzania konserwacji i remontów sieci. Jednakże w tym czasie odwiercona została na ujęciu czwarta studnia oraz rurociąg tłoczny fi 300 od stacji "Krzywe Błota" do ulicy Kruszyńskiej.
Ważnym momentem w historii wodociągów była decyzja Ministerstwa Gospodarki Komunalnej z 1955 roku, powołująca od 1 stycznia 1956 r. jednobranżowe Miejskie Przedsiębiorstwo Wodociągów i Kanalizacji we Włocławku. Od tego momentu następuje także dynamiczny rozwój przemysłu, a w ślad za tym nowych osiedli mieszkaniowych, co spowodowało gwałtowny wzrost zapotrzebowania na wodę. Początkowo podjęto próby rozbudowy ujęcia "Krzywe Błota" do ośmiu studni, jednakże takie działania nie były wystarczające. Stacja pomp była typu jednostopniowego, rurociągi tłoczne fi 300 i fi 250 mm nie były w stanie przetłoczyć zapotrzebowanej wody do miasta. Poza tym brak było w mieście niezbędnych magistral wodociągowych, istniała jedynie sieć rozdzielcza.
Materiał dzięli uprzejmości MPWIK
Młyny
Osada młynarska na Kapitułce, juz jak sama nazwa pozwala wnioskować, należała za czasów przed rozbiorem Polski, do Kapituły Kujawskiej. Po konfiskacie dóbr duchownych przez Rosję osada młynarska na Kapitułce o obszarze 81 morgów i 246 prętów została włączona na mocy nakazu carskiego z dnia 16 czerwca 1826 roku do majątku rządowego Brześć. Młyny wodne na Kapitułce mieli w wieczystej dzierżawie, od pierwszych początków lat XIX wieku, Ferdynand i Ludwik Bohmowie, uzywając tychże młynów do przemiału korzeni cykoryjnych, przeznaczonych do fabrykacji gotowych wyrobów we Włocławku. Dzierżawę wieczystą osady młynarskiej na Kapitułce, posiadali bracia Bohmowie i ich potomkowie do roku 1885. Na mocy kontraktu kupna z dnia 9 lipca 1884 roku i licytacji z dnia 14 stycznia 1885 roku odkupił od sukcesorów po Ferdunandzie Bohmie osadę młynarską na kapitułce i następnie spłaciwszy wieczystą dzierżawę za sumę 7000 rubli nabył ją na własność Aleksander Górski. Młyny wodne i kaszownik na kapitułce, przez długie dziesiątki lat zaopatrywały mieszkańców miasta Włocławka w mąkę, a nawet część jej odsprzedawały na wywóz za granicę. W roku 1922 nabył młyny na kapitułce od Aleksandra Górskiego, Franciszek Korniejewski, który przebudował je zupełnie w roku 1923.
Młyny wodno parowe Słodowo i Przysłodowo
Młyny wodne na Słodowie i Przysłodowie, pobudowane na rzece Zgłowiączce, posiadali według istniejących dokumentów z roku 1827 w wieczystej dzierżawie od Municipium miasta Włocławka Adam i Fryderyka z domu Kopitz małżeństwo Beyerowie za wkupem 200 zł polskich i czynszem rocznym 48.09 zł polskich. Beyerowie powiększyli znacznie budynki młynarskie i odstąpili dzierżawę w roku 1853 Kazimierzowi i Katarzynie małżeństwu Bojańczykom, którzy następnie odsprzedali swe prawa w roku 1856 Karolowi i Wilhelminie z Ługowskich małżeństwu Zenkom za sumę 6000 rubli. W 1871 roku Zenkowie wybudowali nowy młyn, który następnego roku zupełnie się spalił. Młyn został odbudowany w roku 1874. Potomkowie po Karolu i Wilhelminie Zenkach sprzedali swe prawa do młyna w 1878 Karolowi i Lucjanowi Haackowi, który nastepnie spłacił wieczysta dzierżawę, nabywając cała osadę młynarską o obszarze przeszło 4 morgów, na wyłączną własność. Po śmierci Karola Lucjana Haacka w roku 1926 sukcesorem jego został Lucjan Karol Wrner właściciel majątku Ignalin na Kujawach. Od roku 1906 młyny na Słodowie dzierżawili kupcy I.Żychliński i H.Przydecki, od roku 1913 firma B-cia Żychlińscy i M.Czarny , od roku 1928 kupiec M.Czarny.
Młyny wodno motorowe na Świechu
Osada młynarska na Świechu, stanowiła część składową majątku należącego do skarbu Państwa Polskiego , z okresu przedrozbiorowego. Na podstawie kontraktu z dnia 16 sierpnia 1844, między rządem gubernium mazowieckim, dzierżawił osadę młynarską na Świechu Jan Szałwiński, który następnie odstąpił swe prawa, na mocy aktu z dnia 23 września 1876 Wilhelmowi Haackowi. Młyn wodny za ówczesnych czasów był nieduży, powiększany stopniowo przez dzierżawców. Wilhelm Haack sprzedał aktem z dnia 5 kwietnia 1879 swe prawa, Janowi i Wilhelminie małżeństwu Ludwigom, którzy w spadku zapisali je Edwardowi i Florentynie Ludwigom. W roku 1927 nabył od poprzednich właścicieli, na prawach wieczystej dzierżawy. Dawid Jakub kupiec z Włocławka. Młyny na Świechu są pobudowane częściowo z drzewa, częściowo pomurowane, posiadały one motor do poruszania młyna na wypadek braku wody. Produkcja roczna dochodziła do 2 000 000 kg zboża przy zatrudnieniu 8 — 10 robotników dziennie.
Młyny wodno motorowe na Łęgu
Młyny wodne na Łęgu wybudowane były, od dawnych lat, na strugach wypływających z okolicznych jezior Rybnickiego, Wikaryjskiego i Radyszyna. Pobudowane na terenie folwarku, należącego do skarbu państwa, były oddawane młyny od samego początku istnienia, przez rząd, w wieczyste dzierżawy.
Jeden z powyższych młynów stanowił wieczysta dizerżawę osadę młynarską Nr 13 o obszarze 29 morgów i 231 prętów. Na mocy posiadanych przez miejscowy Urząd hipoteczny aktów, z roku 1835, dzierżawcami tej osady byli Adam i Fryderyk Beyerowie, którzy odstąpili swe prawa Andrzejowi Netzerowi, a tenże odsprzedał je aktem z dnia 16 I 1877 Karolowi i Julii małżeństwu Glasenappom. Umowami z dnia 25 listopada 1905, 23 listopada 1906 i 18 listopada 1907 roku nabyli prawa do wieczystej dzierżawy tej osady, od sukcesorów po Glasenappach Feliksi Julia małżeństwu Favre, w której rodzinie ten pozostał.
Drugi młyn na Łęgu przeszedł na mocy nakazu carskiego z roku 1864 na osobistą własność Kazimierza Dobrzeleckiego. Młyn ten, podobnie jak i na osadzie wieczysto czynszowej Nr.13 był drewniany i był poruszany wodą dostarczaną przez strugę z okolicznych jezior. Dobrzelecki sprzedał młyn aktem z dnia 5 marca 1884 roku Samuelowi Rynasowi, a tenże w roku 1897 Gustawowi i Luizie małżeństwu Szafrykom.
Młyny wodne na Łęgu należą do mniejszych zakładów przemysłowych, gdy roczny przemiał zboża, w obudwuch młynach, dosięga zaledwie 236 000 kg. Młyny powyższe zostały zaopatrzone w ostatnich latach w motory, gdyż dopływ dostarczanej przez strugi z okolicznych jezior wody, w porze gorącego lata był tak mały, że nie wystarczał do utrzymania w ruchu młyna wodnego.
Oprócz wodnych młynów, które w miarę wzrostu ludności w okolicy i w samym mieście Włocławku, zaczęły odgrywać coraz słabszą rolę w dziedzinie aprowizacyjnej, zaczęto budować młyny parowe, których produkcja mąki nie tylko wystarczała mieszkańcom miasta i okolicy, ale w pokaźnej mierze była eksportowana za granicę.
Włocławski Młyn Parowy L.Stern i Synowie Spółka Akcyjna
Do tych młynów należy zaliczyć istniejący pod firmą: Włocławski Młyn Parowy L. Stern i Synowie Spółka Akcyjna, którego Zarząd stanowią: Leib Stern jako prezes zarządu oraz Izaak Stern i Artur Atern jako członkowie zarządu. Pobudowany on został w latach 1907 — 1909 przez Leiba Sterna, w średnich rozmiarach, następnie rozbudowany do tego stopnia, że w obecnych czasach młyn ten należy do największych zakładów młynarskich, nie tylko we Włocławku, ale w jego okolicy. Urządzenie wewnętrzne młyna postawione jest według ostatnich wymogów technicznych w tej dziedzinie, wskutek zmechanizowania go oraz ustawienie sit płaskich t.z. plansichtrów sprowadzonych od firmy B-cia Seck, Drezno. Produkcja roczna młyna wynosiła obecnie około 8 000 000 kg zboża, z czego przypada na pszenicę 5 500 000 oraz za żyto 2 500 000 kg. Przy młynie wybudowany został w roku 1918 elewator o pojemności 100 wagonów zboża, połączony z miejscową stacją bocznicą kolejową. Młyn zatrudniał około 40 robotników.
Młyn motorowy Suszyce w Szpetalu Dolnym
Wybudowany w roku 1923 przez Aleksandra Favrego młyn parowy Suszyce, należy do średnich zakładów przemysłowych, roczny przemiał zboża wynosił 800 000 kg przy zatrudnieniu 6 — 7 robotników. W roku 1925 Favre sprzedał młyn Jakóbowi Czarnemu, który odsprzedał go w roku 1927 Izaakowi Goldmanowi, kupcowi z Łęczycy.
Młyn Motorowy Zakładu Rzemieślniczo - Wychowawczego pod wezwaniem św Józefa, w Nowym Mieście nad Pilicą Oddział we Włocławku został pobudowany w 1924 roku, w celu zaopatrzenia, założonej przez tenże zakład, piekarni w mąkę oraz dla rozsprzedaży mąki po cenach konkurencyjnych wśród biednej ludności przedmieść. Produkcja młyna była niewielka, gdyż przemiał roczny jego wynosiłł 70 000 — 80 000 kg zboża.
Oprócz wymienionych młynów pobudowany został na Kapitułce w roku 1923 młyn motorowy przez Piotra Kramera — od 1923 nieczynny.
Przyszłośc włocławskiego przemysłu młynarskiego, należał tylko do tych wielkich zakładów, które przez ciągłe dostosowanie swego wewnętrznego urządzenia do najnowszych wymogów tecchniki, mogą jakością jakoteż i taniością swych produktów, konkurować nie tylko z innymi młynami w kraju ale i za granicą.
Strona 4 z 4