1.Gród Książęcy i Targowisko
Włocławek nazwany w dawnych wiekach Starym Włocławkiem, należy do najstarszych osad w Polsce, które powstały jeszcze z pierwotnych grodów książęcych i targowisk nad brzegami rzek spławnychpołożonych. Pisanego aktu jego erekcji pierwszej jako miasta, podobnie jak i daty jego założenia jak również imienia samego założyciela nie znamy i z pewnością znać nie będziemy nigdy, gdyż miasto najstarsze tego typu i w ten sposób powstałe jak Włocławek aktu pisanego swojej erekcji czy fundacji nie posiadały.
Twierdzenie zaś, głoszone przez niektórych przygodnych historyków, zwłaszcza dawniejszych, że założył Włocławek i nadał mu dzisiejszą nazwę od swego imienia książę Władysław Herman czy też Władysław II, najstarszy syn Bolesława Krzywoustego, jest tylko zwykłem w dodatku niepopartem żadnym przekonywującym dowodem przypuszczeniem, które dzisiaj z punktu widzenia krytyki naukowej musi być jako błąd historyczny stanowczo drzucone.
Nie mógł być założycielem Włocławka ani Władysław Herman ani Władysław II gdyż Włocławek a nazwą Wladislavia, Wladislaw (Włocław) już nie długo przed panowaniem tych książąt istniał zaludniony był jego teren jeszcze w czasach przehistorycznych, jak świadczą wykopaliska liczne, zwłaszcza dokonane w roku 1925 i 1927 grób kloszowy z okresu przedrzymskiego i cmentarzysko łużyckie i należał do znaczniejszych grodów już w zamierzchłych początkowych dziejach naszego bytu państwowego, czego dowodzą zachowane wiarygodne świadectwa i źródła historyczne, które podają nam o grodzie włocławskim wiadomości z czasów bardzo dawnych, bo od samych początków wieku XI.
Pierwotnie Włocławek był grodem książęcym i ośrodkiem kasztelanji, która sięgała również i na prawy brzeg Wisły do dzisiejszego Szpetala, gdzie już w czasach przedhistorycznych mieszkała ludność, o czem świadczą odkopane tamże szczątki grodziska oraz nazwa istniejącej dziś w tej dzielnicy szpetalskiej osady Grodzkie.
Prawy brzeg Wisły jednaj nie przyjał rozwojowi osady z powodu częstych napadów pogańskich Prusów: więcej natomiast odpowiadał temu lewy brzeg u ujścia rzeki Zgłowiączki w punkcie niezmiernie dogodnym tak pod względem strategicznym jak i handlowym.
Tutaj to na terytorjum dzisiejszego Włocławka w miejscu gdzie ludne i żyzne Kujawy zwykle wymieniały swe płody rolnicze na produkty leśnego przemysłu pobliskich lesistych i błotnych obszarów, ciągnących się wzdłuż lewego brzegu Wisły od ujścia Bzury aż po ujście Zgłowiączki, rozwijał się od czasów niepamiętnych pomyślnie i gród książęcy i targowisko.
Z powodu ożywionego ruchu na Wiśle w tem miejscu, powstała też w pobliżu Włocławka po lewej stronie Wisły wieś książęca, już w czasach zamierzchłych pierwonie Polski Korabniki zwana, będąca najwidoczniej osadą, której ludność zajmowała się budową korabiów, czyli łodzi i statków.
Gród książęcy we Włocławku pierwotnie spełniał rolę wojskową i strategiczną w dziele obrony państwa oraz pilnował targowiska i poboru opłat od statków płynących Wisłą.
Kronika Galla z początku XII wieku oraz Kronika książąt polskich wspominają o Włocławku jako o grodzie książęcym, odgrywającym znaczniejszą rolę w dziele obrony Polski. Z niego bowiem już Bolesław Chrobry na wojnę z Niemcami wyprowadził rycerzy 800 pancernych i 2000 tarczowników, gdy jednocześnie na tę samoą wojnę wyszło z Poznania 1300 pancernych i 4000 tarczowników, z Gniezna 1500 panernych i 5000 tarczowników.
Krytyka naukowa historyczna wyjaśnia, że podane wyżej liczby są cyframi albo słale mieszkającego w warownych obozach rycerstwa "drużyny" książęcej, rozlokowanej po grodach i pozostajaćej na całkowitem utrzymaniu księcia do czasu obdzielenia jej ziemią i rozsiedlenia w kraju albo też rycerstwa luźnie zamieszkałego w swych dworach, które na wypadek wojny zbierało się w określonej liczbie w oznaczonych grodach.
W każdym razie, niezależnie od tego, za jaką pójdziemy hipotezą, musimy stwierdzić, że w świetle powyższych świadectw Włocławek już około 1000-go roku istniał i należał do znaczniejszych grodów, obok Poznania i Gniezna.
W grodzie włocławskim, podobnie jak we wszystkich ważniejszych osiedlach i grodach nadwiślańskich, do jakich bezsprzecznie należałWłocławek, istniał też może najstarszy w Włocławku kościół pod wezwaniem św. Jerzego, patron rycerzy.
O istnieniu jego świadczyć zdaje się nazwa ul. Jurskiej, która była tu w dawnych wiekach, w pobliżu Kolegium i Katedry, aż do roku 1921 .
Ulica Jurska jeszcze istnieje na planie Włocławka z 1818 roku , stanowiła ona wąskie przejście jedyne z ulicy Tumskiej, za ostatnią dziś kamienicą do ulicy Cyganki, gdyż dawniej między Katedrą a Kolegium jeszcze nie było przeprowadzonej ulicy.