A. Kwatermistrzowie

 

     Były też wmieście Włocławku w dawnych wiekach inne jeszcze urzędy. Dla czuwania nad wypełnieniem sumiennych obowiązków religijnych przez mieszczan był urząd tak zwany kwatermistrzów. Ilu ich było nie wiemy, ale musiało być ich kilku, skoro w źródłach są wzmiankowani w liczbie mnogiej "Kwatermistrzowie". Obowiązkiem ich było czuwać by czeladź miejska w niedzielę i święta była na kazaniu od początku do końca i nie uciekała z kościoła przed ukończeniem nabożeństwa, a także do urzędu ich należało ściąganie kary po 1 grzywnie od tych gospodarzy, których czeladź nie umiała pacierza i nie dopełniła obowiązków religijnych katolika.

 

B. Dekurjonowie — albo straż bezpieczeństwa miasta

 

     Był też w dawnych wiekach we Włocławku urząd, który zastępował poniekąd dzisiejszą, policję i straż pożarną. Byli to tzw. dekurjonowie, których obowiązkiem było czuwać nad porządkiem i bezpieczeństwem odbywających się w mieście zebrań oraz w czasie pożaru śpieszyć z narzędziami niezbędnymi do gaszenia ognia. Według inwenta w 1598 roku było we Włocławku 12-tu takich dekurjonów, 8-miu w mieście samym, a 4-ech na przedmieściach.

 

C. Poczta

 

     We Włocławku dawniej, podobnie jak i w innych miastach, nie było przez długi czas odrębnego urzędu pocztowego, kisty zaś, przesyłki i wszelkie korespondencje załatwiano przez posłańców, używając do tego domowników, czy też służbę folwarczną, poddanych wieśniaów, pracujących na roli, wreszcie lokatorów — komorników, mieszkających w domach wynajętych za opłatą pewnego czynszu. Wśród powinności nakładanych na tę ludność poddańczą był m.in. także często nakładany i obowiązek chodzenia z listami na każde zapotrzebowanie.

     Żródła podają, że w roku 1584 wikariusze Katedry włocławskiej nałożyli na mieszkańców lokatorów swoich domów wikariuszowskich obowiązek chodzenia darmo na każde ich żądanie z listami do Inowrocławia, Brześcia i Gostynina, a inwentarz dóbr biskupstwa Włocławskiego i samego miasta Włocławka z 1720 roku wzmiankuje, że poddani biskupa, świadczeniami, do jakich są obowiązani względem zamku włocławskiego, mają i powinność roznoszenia listów dworu biskupiego, a mianowicie mają obowiązek "na usłudze być, z listami także, gdzie potrzeba, bez zaciągu biezyć".

     Oprócz tego jednak już dosyć wcześnie istnieje we Włocławku odrębny i w ścisłem słowa znaczeniu urząd pocztowy, utrzymywany kosztem kapituły katedralnej. Urząd ten składał się z naczelnika poczty i kilku listonoszy, jego podwładnych urządników, poczta miała do swego rozporządzenia konie i karetki. Był też posłaniec konny, który odwoził przesyłki do następnej poczty i stamtąd je przywoził.

     Kapituła nie tylko ustalała i wypłacała przez swego prokuratora pensję naczelnikowi poczty i jego podwładnych urzędnikom, ale nadto wydawała przepisy i określała porządek oraz sposób załatwiania spraw, związanych z urzędem pocztowym.

     Tak np. obowiązywał urząd pocztowy w Włocławku przepis, że listy, przychodzące pod adresem całej kapituły, musiały być najpierw doręczone do przeczytania prezydentowi kapituły, a następnie kolejno innym członkom kapitulnym według starszeństwa. Ktokolwiekby zaś przypadkiem w prywatnem posiadaniu zatrzymał listy adresowane do kapituły, miał być karany grzywną pieniężną jednego czwartaka. Takie to zarządzenia wydała kapituła katedralna włocławska już na swem zebraniu tzw. kapitule generalnej z dnia 18 VIII 1717 roku, a świadczy ono wymownie że urząd pocztowy w Włocławku utrzymywany i nadzorowany przez kapitułę istniał już od dawna, i że widocznie w urzędzie tym działy się już niekiedy pewne nadużycia, które trzeba było odpowiednimi zarządzeniami karnymi usuwać.

     Na innem zaś swojem zabraniu tygodniowem, na tzw. kapitule partykularnej z dnia 18 III 1723 roku taż kapituła katedralna włocławska powzieła jeszcze inną uchwałę i zarządzenie w sprawie poczty w Włocławku, że mianowicie: do odbioru korespondencji kapitulnej od zarządu pocztowego, jak również do wysyłania wszelkich przesyłek pocztowych, należących do członkówkapituły, w jednej kopercie, z urzędową pieczęcią kapitulną, jak również do porozumiewania się listownego z naczelnikami, czyli urzędami pocztowemi w Warszawie i Toruniu, upoważniony jest jedynie wybrany i wyznaczony przez kapitułę z pośród członków kapitulnych pełnomocnik, którym ma być na przyszłość zwykle albo dziekan tj. najstarszy prałat, albo prokurator kapituły.

     Kapituła otrzymywała swoim kosztem pocztę we Włocławku do roku 1794, tj. do tego czasu, kiedy po II rozbiorze (1793) Włocławek dostał się pod panowanie rządu pruskiego , który w następnym zaraz roku (1794) utworzył w Włocławku pierwszą pocztę państwową, a wtedy kapituła katedralna zwolniła z obowiązków ostatniego naczelnika urzędu pocztowego kapitulnego w mieście Włocławku, Macieja Łąckiego.

 

D. Urząd powiatowy — starostwo włocławskie.

 

     W czasach pierwotnych Włocławek był siedzibą kasztelanii, grodu książęcego, który pod względem administracyjnym pokrywał się z późniejszym urzędem powiatowym, czy starostwem. Kiedy jednak w połowie XIII wieku (1255) Włocławek przeszedł na wyłączną własność biskupów włocławskich, siedziba kasztelanii włocławskiej, zwanej zwanej od początku XIV wieku starostwem, z Włocławka przeniesiona została do sąsiedniego Brześcia Kujawskiego, gdzie odtąd się znajdowała poprzez całe dzieje Rzeczypospolitej przedrozbiorowej, a nawet jeszcze jakiś czas w okresie porozbiorowym, do roku 1836. Dopiero staraniem mieszczan włocławskich i ze względu na to, że Włocławek większym miastem od Brześcia Kujawskiego i posiadał lepsze warunki komunikacyjne, ukazem cara rosyjskiego z dnia 17 sierpnia 1836 roku, siedziba powiatu włocławskiego została przeniesiona z Brześcia Kujawskiego do Włocławka. Narazie miasto wynajęło swoim kosztem dom na pomieszczenie biura powiatowego, a w roku 1853 wystawiło nowydom, dzisiejszy gmach starostwa , który został przekazany wkrótce (1856) dobrowolnie przez miasto na własność rządową.

 

E. Urzędy włocławskie.

 

     Po przeniesieniu z Brześcia Kujawskiego do Włocławka z dnia 17 sierpnia 1836 roku biura powiatu włocławskiego, jednocześnie miasto otrzymało cały szereg innych władz i urzędów zarówno państwowych jak i samorzadowych. W roku 1860 już oprócz urzędów kościelnego charakteru, jak: biskup, kapituła katedralna, konsystorz generalny kujawski (dziś zwana Kurią Biskupią), we Włocławku mają nadto swoja siedzibę nastepujące urzędy: Magistrat miejscowy, naczelnik powiatu włocławskiego , rewizor skarbowy powiatowy i jego zastępca, urząd skarbowy miejski, magazyn solny, inspektor magazynu zbożowego i banku polskiego, Rada Opiekuńcza zakładów dobroczynnych powiatu włocławskiego, inspektor szkoły realnej powiatowej.

     W czasie okupacji niemieckiej wojennej 1915- 1918 Włocławek był siedzibą gubernii.

     Według statystyki z 1927/1928 roku we Włocławku urzędują następujące władze, urzędy i instytucje państwowe i samorządowe: sąd okręgowy , dwa sądy pokoju (grodzkie), wydział hipoteczny, dwa notariaty, starostwo włocławskie, komenda powiatowa policji państwowej. Komisariat PP miasta Włocławka, Powiatowa Komenda Uzupełnień, urząd skarbowy podatków i opłat skarbowych, Kasa Skarbowa, urząskarbowy Akcyz i Monopolów Państwowych, Państwowy Urząd Pośrednictwa Pracy, Zarząd Obwodowy Funduszu Bezrobocia, Obwodowy Inspektorat pracy, Urząd poczt i telegrafów, zarząd techniczny telegrafów i telefonów, inspektorat szkolny, powiatowy urząd ziemski, Zarząd lasów Państwowych, Powiatowy Zarząd Drogowy, Urząd Miar, pństwowa wytwórnia wódek, zięzienie, nadto dworzec kolejowy i urząd zawiadowvy.