Zdzisław Walenty Arentowicz

Poeta, prozaik, dramaturg, publicysta, regionalista, działacz kulturalny.
 
      Urodził się 8 listopada 1890 roku w Krośniewicach, powiat kutnowski. Był synem Leonarda, rolnika i Franciszki z domu Sutorowskiej, wnukiem powstańca styczniowego. Miał dwójkę rodzeństwa, starszą siostrę Cecylię i młodszego brata Józefa, który tak jak on wszedł do grona najwybitniejszych mieszkańców Włocławka, zdobywając szczególną sławę jako kolekcjoner i twórca prywatnego Muzeum Miar.
     Lata dzieciństwa spędził w niewielkim majątku we Wdowinie koło Piotrkowa Trybunalskiego, który ojciec kupił w 1890 roku. W 1901 roku aby zapewnić synowi staranną edukację, rodzice wysłali go do dziadków Sutorowskich do Włocławka. Z tym miastem związał się już do końca życia. W latach 1903 — 1910 uczył się we Włocławskiej Szkole Handlowej (ob LZK). Po maturze studiował historię literatury, najpierw na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie, a od 1911 roku, na katolickim uniwersytecie we Fryburgu w Szwajcarii, pod kierunkiem prof. Stanisława Dobrzyckiego, wybitnego historyka literatury. Trudne warunki materialne nie pozwoliły mu na ukończenie studiów. Do kraju powrócił na początku 1914 roku Początkowo przebywał we Wdowinie, ale w przededniu wybuchu I wojny światowej powrócił do Włocławka. W latach 1914 — 1916 pracował jako prywatny nauczyciel w mieście i jego okolicy. W 1917 roku wraz ze Stefanem Brodzikowskim, kolegą szkolnym z WSH, założył we Włocławku przy Nowym Rynku 4 (ob. pl. Wolności, budynek "Zajazdu Polskiego") Księgarnię Kujawską. Rok później, po odkupieniu udziałów wspólnika, został jedynym właścicielem. Księgarnia prowadziła działalność nakładową, specjalizując się w poezji i cuiavianach. 21 lutego 1918 Zdzisław Arentowicz i Roman Ściślak zostali członkami Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. Od tej pory z pasją oddawał się działalności krajoznawczej, poznawaniu i popularyzowaniu historii i tradycji Kujaw.
     W okresie I wojny światowej zaangażował się ponownie w działalność niepodległościową, bowiem już jako uczeń drugiej klasy WSH brał udział w strajku szkolnym 1905 roku, później (od 1907) był współorganizatorem włocławskiego oddziału konspiracyjnej Organizacji Młodzieży Narodowej, działającej w tej szkole. Od jesieni 1908 roku do czerwca 1910 roku był redaktorem miesięcznika powielanego "Pobudka" wydawanego w WSH. Zamieszczał w nim artykuły i wiersze o treści patriotycznej, podpisane pseudonimami Lach i Neris. Nie jest znana dokładna data jego przystąpienia do Polskiej Organizacji Wojskowej, której członkiem był na pewno już w 1916 roku. Z jej ramienia brał m.in. udział w rozbrajaniu Niemców w listopadzie 1918 roku we Włocławku.
       Od pierwszych dni niepodległości niemal bez reszty zaangażował się w działalność społeczną , polityczną , publicystyczną, literacką, a jego Księgarnia Kujawska w okresie międzywojennym stała się miejscem spotkań włocławskich działaczy kulturalnych, pełniąc rolę swoistego klubu dyskusyjnego i literackiego. W latach 1918 — 1921 był publicystą takich pism , jak "Gazeta Kujawska" (1918 — 1919) i "Głos Kujaw" który ukazywał się przez kilka miesięcy 1921 roku.
       W okresie wojny polska — sowieckiej w 1920 roku Arentowicz służył jako ochotnik w sekcji propagandowej Włocławskiego Komitetu Obrony Narodowej. Pisma, z którymi współpracował, były wydawane i finansowane ze środków własnych przez miejscową inteligencję popierającą linię polityczną Józefa Piłsudskiego. Środowisko to zjednoczyło się najpierw w założonym we Włocławku w 1921 roku Klubie demokracji Radykalnej, którego współtwórcą był Z.Arentowicz, a w 1926 roku w Klubie Społeczno — Politycznym. Od 1928 Z.Arentowicz związał się z Bezpartyjnym Blokiem Współpracy z Rządem, z listy którego był radnym w latach 1934 — 1936. Nie mógł jednak nawiązać współpracy z zarządem miasta i radą miejską i dlatego ustąpił z zajmowanej funkcji. Jako publicysta oraz działacz polityczno  - społeczny wspierał wszelkie inicjatywy służące rozwojowi gospodarczemu, zwłaszcza kulturalnemu miasta. Zasiadając w zarządach wielu stowarzyszeń popularyzujących kulturę, historię i tradycje regionu, brał udział w pracach komitetów powoływanych do organizacji ważniejszych rocznic, licznie obchodzących we Włocławku w tym okresie. Jako działacz PTK organizował wycieczki krajoznawcze, wygłaszał odczyty. Z ramienia sekcji regionalistycznej wspierał Komitet Budowy Muzeum Ziemi Kujawskiej oraz badania nad historią i folklorem regionu. Szczególnie zaangażował się w organizowanie życia teatralnego. Początkowo był inicjatorem sprowadzenia do Włocławka zawodowych zespołów teatralnych m.in. z Torunia, Bydgoszczy, Warszawy czy nawet Wilna, a w latach 1928 — 1937 współorganizował amatorskie zespoły teatralne i reaktywował amatorską scenę kabaretową. Współredagował znaczące dla historii miasta pismo "Życie Włocławka i Okolicy" (1926 — 1931) i wydawał, nieregularnie, "Cyrulika Włocławskiego" (1929 — 1933) — pismo satyryczno — humorystyczne, zawierające satyry, dowcipy, kalambury i wiersze jego autorstwa.
      W aktualnych problemach życia społeczno — politycznego miasta, ale przede wszystkim w tradycji i historii regionu była osadzona cała twórczość naukowa i literacka Z.Arentowicza. Od 1918 roku ukazywały się jego szkice, rozprawki i artykuły o charakterze popularnonaukowym, ale jego  właściwa praca naukowa rozpoczęła się w okresie działalności w sekcji regionalnej PTK i współpracy z "Życiem Włocławka i Okolicy". W tym piśmie w 1927 roku drukowana była pierwsza z ważniejszych jego prac historycznych pt. "Jak wyglądał Włocławek w połowie ubiegłego wieku. Wydana ona została przez PTK w 1928 roku jako osobna pozycja książkowa pt. Z dawnego Włocławka. Z licznych prac historycznych Z.Arentowicza odtwarzających głównie czasy Władysława Łokietka (wojen polsko — krzyżackich) i powstania styczniowego, największe znaczenie ma obszerna monografia pt. Włocławek, wydana w 1937 roku.
      W okresie II wojny światowej Arentowiczowie zostali 11 lutego 1940 roku wysiedleni z Włocławka w Kieleckie — do wsi Krasocin powiat Włoszczowa. Wkrótce jego rodzina, korzystając z pomocy Józefa Kłodowskiego, wybitnego działacza społecznego i kulturalnego , który do 1938 roku mieszkał we Włocławku, znalazła się w Kielcach. Z.Arentowicz kilkakrotnie zmieniał miejsce pobytu i pracy.
       W kwietniu 1945 roku Z.Arentowicz z rodziną wrócił do Włocławka i aktywnie włączył się w organizację życia kulturalnego i społecznego miasta. Już w maju tegoż roku współtworzył z A.Turczynowiczem teatr amatorski — Stowarzyszenie Teatru Ziemi Kujawskiej. Na pierwszym powojennym posiedzeniu Zarządu Oddziału Kujawskiego PTK (21 XII 1945) został wybrany na prezesa i funkcję tę pełnił do 1952 roku. Od marca 1946 roku koordynował i inspirował działalność instytucji kulturalnych i stowarzyszeń jako kierownik Referatu Kultury Zarządu Miejskiego. Z jego inicjatywy w kwietniu 1946 roku powstał Klub Literacko — Artystyczny, którego był prezesem. Tak jak przed wojną, współpracował z prasą regionalną i centralną oraz pisał felietony i słuchowiska dla bydgoskiego radia, kontynuował twórczość naukową i literacką.
        Za swą działalność Z.Arentowicz był odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1939) i (pośmiertnie Złotą Odznaką PTTK (1960).
        Zdzisław Arentowicz zmarł we Włocławku 5 stycznia 1956 roku i został pochowany na miejscowym cmentarzu. Był dwukrotnie żonaty z Elżbietą Szulc, znaną włocławską nauczycielką (zm. 16 września 1945), i od 1953 roku z Teodozją Żbikowską. Z pierwszego małżeństwa miał córkę Irenę (ur. 1923) i syna Stanisława (ur. 1928).
Bogdan Żiółkowski Włocławski Słownik Biograficzny WTN