W styczniu 1905 r., wybuchła rewolucja, którą z kart historii znamy

pn. „Rewolucja 1905–1907”. Od szeregu lat o rocznicy tych wydarzeń

nie jest tak głośno jak w latach PRL.

Przed 1989 r. nie było możliwości,

żeby ć o niej zapomnieć. Na ten temat

dużo mówiono na lekcjach historii,

odbywały się uroczyste akademie,

organizowano konferencje naukowe,

ukazywały się publikacje naukowe

i popularnonaukowe. Tak było też we

Włocławku i regionie, który był przecież postrzegany za wielki ośrodek

ruchu robotniczego w Królestwie Polskim. Doszukiwano się dowodów na

zaangażowanie włocławskich robotników w rewolucyjny wysiłek, przedstawiano włocławskie strajki przede

wszystkim jako element ogólnokrajowej walki politycznej ówczesnej klasy robotniczej Królestwa Polskiego.

Świadczy o tym np. fragment wstępu

do książki pt. „Kujawy wschodnie

i ziemia dobrzyńska w dobie rewolucji

1905–1907 roku” (Włocławek, 1987),

w którym czytamy „Kujawy wschodnie i ziemia dobrzyńska, stanowiące

w początkach XX w. północne peryferia Królestwa Polskiego, były widownią wielu wystąpień o charakterze

rewolucyjnym i narodowym.”. Wydarzenia z lat 1905–1907 wykorzystywano też do wspierania mitu „czerwonego Włocławka”.

Za początek rewolucji 1905–1907

powszechnie uważa się wydarzenia do jakich doszło w Petersburgu

22 I 1905 r., z historii znanych pn.

„krwawej niedzieli”. W tym dniu

doszło do ogromnej, ale pokojowej

demonstracji robotników, w której organizację zaangażowana była carska

Ochrana, i która została rozbita przez

wojsko. Zginęło bardzo dużo demonstrantów. Na wieść o tych wydarzenia także rewolucjoniści i robotnicy

w Królestwie Polskim postanowili poprzeć robotników rosyjskich. Podjęto

decyzję m.in. o strajku powszechnym.

W Warszawie i Łodzi do strajków doszło 27 stycznia, w kolejnych dniach

strajkowali robotnicy z innych ośrodków miejskich Królestwa Polskiego.

We Włocławku do pierwszego strajku doszło dopiero 7 lutego. W aktach

rosyjskich władz Królestwa zachowały

się relacje z przebiegu tych wydarzeń.

Z jednej wynika, że strajk rozpoczął

się rankiem w cegielni Leona Bojań-

czyka. Robotnicy, po gwizdku rozpoczynającym pracę, porzucili swoje

zajęcia i opuścili fabrykę. W trakcie

marszu w kierunku centrum na

ich „nalegania i żądania” do strajku

przystępować zaczęły załogi innych

najważniejszych przedsiębiorstw. Następnie rozproszeni robotnicy gromadzili się w różnych grupach na ulicach

i placach. Największa grupa dotarła

do Nowego Rynku. Tam strajkujący

postanowili sporządzić pisemną listę

swoich postulatów i przedstawić ją

władzom rosyjskim. W międzyczasie dotarł do nich naczelnik powiatu

włocławskiego, który zaproponował

demonstrantom, aby ci wybrali spo-

śród siebie delegację, z którą mógłby

rozmawiać. Z relacji wynika, że zaskoczyło to strajkujących, że doszło do

chaosu. Nie było żadnej możliwości

wybrania delegatów. Niemal każdy

z demonstrujących bronił swoich racji i niemal każdy chciał wziąć udział

w rozmowach z naczelnikiem powiatu. Demonstranci zaczęli się kłócić

między sobą. Przedstawiciele rosyjskich władz powiatowych — widząc

ten bałagan — zaproponowali strajkującym inne rozwiązanie. Zaprosili ich

nazajutrz (8 lutego) do siedziby urzę-

du powiatowego w liczbie nie większej

jak po dwóch robotników z każdego

przedsiębiorstwa.

Z przedstawionej relacji wynika,

że strajk był akcją spontaniczną,

a nie dobrze przygotowaną i zorganizowaną demonstracją polityczną.

Potwierdza to inna relacja, w której

wyraźnie stwierdzono, że włocławskim strajkiem tak naprawdę nikt nie

kierował, że znaczna część robotników, po przerwaniu pracy, wykorzystała zamieszanie i po prostu rozeszła się do domów. Ogólnie w strajku

wzięło udział ok. 2000 ludzi. Strajk

trwał 2-2,5 dnia. 10 lutego wszystkie fabryki we Włocławku pracowały

już normalnie. Wspomnę, że 7 lutego 1905 r. we Włocławku rozpoczął

się także strajk szkolny w 7-klasowej

Szkole Handlowej (obecnie LZK).

W następnych miesiącach rewolucji we Włocławku dochodziło do wielu strajków, które miały jednak pod-

łoże przede wszystkim ekonomiczne.

Świadczą o tym m.in. postulaty zgłaszanie przez strajkujących w poszczególnych zakładach. Zdecydowana ich

większość dotyczyła podwyżek płac.

W przypadku wielu strajków robotnicy wracali do pracy jeśli tylko otrzymali zapewnienie dyrekcji fabryki,

bądź jej właściciela, o podniesieniu

pensji nawet o niewielki procent tego,

czego się domagali. Rzadko pojawiały

się postulaty polityczne. Za to walkę

typowo polityczną podjęły organizacje

lewicowe. Ich rozwojowi sprzyjała ówczesna atmosfera. Niektóre tworzyły

swoje organizacje zbrojne. Dotyczyło

to także Włocławka i regionu. Szczególnie aktywnie działała tutaj Organizacja Bojowa Polskiej Partii Socjalistycznej, która zorganizowała szereg

zamachów zbrojnych na funkcjonariuszy rosyjskich. Do spektakularnej

akcji doszło m.in. 15 VIII 1906 r.,

kiedy w mieście zamordowano dwóch

wysokich rangą Rosjan. Dzień ten

znany jest pn. „krwawej środy”, gdyż

wtedy w całym Królestwie bojówki

PPS dokonały aż 80 zamachów. We

Włocławku zginęli Policmajster Miasta Włocławka kapitan Mironowicz

oraz Naczelnik Straży Ziemskiej kapitan Pietrow. Akcja została dobrze

zorganizowana. Rosjanie nie odkryli

planów, zostali zaskoczeni. W trakcie

śledztwa prowadzonego przez policyjne służby rosyjskie wyszło na jaw, że

już 8 dni przed akcją zamachowcom

dostarczono plan miasta oraz pokazano im dokładnie miejsca pracy i zamieszkania wymienionych Rosjan.

Kapitan Mironowicz zginął późnym

wieczorem, przy wejściu do kancelarii. Około godziny 10 wieczorem

podeszli do niego trzej nieznani męż-

czyźni i nawiązali z nim rozmowę. Po

chwili jeden z nich zadał cios kindża-

łem. Kapitan upadł na ziemię. Wtedy

został dobity dwoma strzałami z pistoletu. Z kolei kapitan Pietrow został

zamordowany we własnym domu, do

którego niefrasobliwie wpuścił dwóch

nieznanych mu ludzi.

Pracownicy włocławskich fabryk,

niesieni ogólnokrajową sytuacją,

wzięli udział w wydarzeniach rewolucyjnych. Koncentrowali się jednak na

własnych potrzebach. Ich udział w rewolucji 1905–1907 nie był dowodem

na „czerwoność” Włocławka, tylko

na to, że miasto było dużym skupiskiem robotniczym, ale nie konieczne

ośrodkiem ruchu rewolucyjnego. Atmosferę kryzysu politycznego i gospodarczego wykorzystały organizacje lewicowe, które w naszym mieście były

w mniejszości. Organizacja Bojowa

dokonywała szeregu akcji, które tak

naprawdę nie przynosiły oczekiwanych rezultatów. W rzeczywistości

akcje terrorystyczne pogarszały tylko

sytuację wszystkich mieszkańców,

ponieważ rodziły chęć zemsty i odwetu, a nie ustępstw politycznych.

     W styczniu 1905 r., wybuchła rewolucja, którą z kart historii znamy pn. „Rewolucja 1905–1907”. Od szeregu lat o rocznicy tych wydarzeń nie jest tak głośno jak w latach PRL. Przed 1989 r. nie było możliwości, żeby ć o niej zapomnieć. Na ten temat dużo mówiono na lekcjach historii, odbywały się uroczyste akademie, organizowano konferencje naukowe, ukazywały się publikacje naukowe i popularnonaukowe. Tak było też we Włocławku i regionie, który był przecież postrzegany za wielki ośrodek ruchu robotniczego w Królestwie Polskim. Doszukiwano się dowodów na zaangażowanie włocławskich robotników w rewolucyjny wysiłek, przedstawiano włocławskie strajki przede wszystkim jako element ogólnokrajowej walki politycznej ówczesnej klasy robotniczej Królestwa Polskiego. Świadczy o tym np. fragment wstępu do książki pt. „Kujawy wschodnie i ziemia dobrzyńska w dobie rewolucji 1905–1907 roku” (Włocławek, 1987), w którym czytamy „Kujawy wschodnie i ziemia dobrzyńska, stanowiące w początkach XX w. północne peryferia Królestwa Polskiego, były widownią wielu wystąpień o charakterze rewolucyjnym i narodowym.”. Wydarzenia z lat 1905–1907 wykorzystywano też do wspierania mitu „czerwonego Włocławka”.

     Za początek rewolucji 1905–1907 powszechnie uważa się wydarzenia do jakich doszło w Petersburgu 22 I 1905 r., z historii znanych pn. „krwawej niedzieli”. W tym dniu doszło do ogromnej, ale pokojowej demonstracji robotników, w której organizację zaangażowana była carska Ochrana, i która została rozbita przez wojsko. Zginęło bardzo dużo demonstrantów. Na wieść o tych wydarzenia także rewolucjoniści i robotnicy w Królestwie Polskim postanowili poprzeć robotników rosyjskich. Podjęto decyzję m.in. o strajku powszechnym. W Warszawie i Łodzi do strajków doszło 27 stycznia, w kolejnych dniach strajkowali robotnicy z innych ośrodków miejskich Królestwa Polskiego. 

     We Włocławku do pierwszego strajku doszło dopiero 7 lutego. W aktach rosyjskich władz Królestwa zachowały się relacje z przebiegu tych wydarzeń. Z jednej wynika, że strajk rozpoczął się rankiem w cegielni Leona Bojań-czyka. Robotnicy, po gwizdku rozpoczynającym pracę, porzucili swoje zajęcia i opuścili fabrykę. W trakcie marszu w kierunku centrum na ich „nalegania i żądania” do strajku przystępować zaczęły załogi innych najważniejszych przedsiębiorstw. Następnie rozproszeni robotnicy gromadzili się w różnych grupach na ulicach i placach. Największa grupa dotarła do Nowego Rynku. Tam strajkujący postanowili sporządzić pisemną listę swoich postulatów i przedstawić ją władzom rosyjskim. W międzyczasie dotarł do nich naczelnik powiatu włocławskiego, który zaproponował demonstrantom, aby ci wybrali spo-śród siebie delegację, z którą mógłby rozmawiać. Z relacji wynika, że zaskoczyło to strajkujących, że doszło do chaosu. Nie było żadnej możliwości wybrania delegatów. Niemal każdy z demonstrujących bronił swoich racji i niemal każdy chciał wziąć udział w rozmowach z naczelnikiem powiatu. Demonstranci zaczęli się kłócić między sobą. Przedstawiciele rosyjskich władz powiatowych — widząc ten bałagan — zaproponowali strajkującym inne rozwiązanie. Zaprosili ich nazajutrz (8 lutego) do siedziby urzę-du powiatowego w liczbie nie większej jak po dwóch robotników z każdego przedsiębiorstwa.

     Z przedstawionej relacji wynika, że strajk był akcją spontaniczną, a nie dobrze przygotowaną i zorganizowaną demonstracją polityczną. Potwierdza to inna relacja, w której wyraźnie stwierdzono, że włocławskim strajkiem tak naprawdę nikt nie kierował, że znaczna część robotników, po przerwaniu pracy, wykorzystała zamieszanie i po prostu rozeszła się do domów. Ogólnie w strajku wzięło udział ok. 2000 ludzi. Strajk trwał 2-2,5 dnia. 10 lutego wszystkie fabryki we Włocławku pracowały już normalnie. Wspomnę, że 7 lutego 1905 r. we Włocławku rozpoczął się także strajk szkolny w 7-klasowej Szkole Handlowej (obecnie LZK). 

     W następnych miesiącach rewolucji we Włocławku dochodziło do wielu strajków, które miały jednak pod-łoże przede wszystkim ekonomiczne. Świadczą o tym m.in. postulaty zgłaszanie przez strajkujących w poszczególnych zakładach. Zdecydowana ich większość dotyczyła podwyżek płac. W przypadku wielu strajków robotnicy wracali do pracy jeśli tylko otrzymali zapewnienie dyrekcji fabryki, bądź jej właściciela, o podniesieniu pensji nawet o niewielki procent tego, czego się domagali. Rzadko pojawiały się postulaty polityczne. Za to walkę typowo polityczną podjęły organizacje lewicowe. Ich rozwojowi sprzyjała ówczesna atmosfera. Niektóre tworzyły swoje organizacje zbrojne. Dotyczyło to także Włocławka i regionu. Szczególnie aktywnie działała tutaj Organizacja Bojowa Polskiej Partii Socjalistycznej, która zorganizowała szereg zamachów zbrojnych na funkcjonariuszy rosyjskich. Do spektakularnej akcji doszło m.in. 15 VIII 1906 r., kiedy w mieście zamordowano dwóch wysokich rangą Rosjan. Dzień ten znany jest pn. „krwawej środy”, gdyż wtedy w całym Królestwie bojówki PPS dokonały aż 80 zamachów. We Włocławku zginęli Policmajster Miasta Włocławka kapitan Mironowicz oraz Naczelnik Straży Ziemskiej kapitan Pietrow. Akcja została dobrze zorganizowana. Rosjanie nie odkryli planów, zostali zaskoczeni. W trakcie śledztwa prowadzonego przez policyjne służby rosyjskie wyszło na jaw, że już 8 dni przed akcją zamachowcom dostarczono plan miasta oraz pokazano im dokładnie miejsca pracy i zamieszkania wymienionych Rosjan. Kapitan Mironowicz zginął późnym wieczorem, przy wejściu do kancelarii. Około godziny 10 wieczorem podeszli do niego trzej nieznani męż-czyźni i nawiązali z nim rozmowę. Po chwili jeden z nich zadał cios kindża-łem. Kapitan upadł na ziemię. Wtedy został dobity dwoma strzałami z pistoletu. Z kolei kapitan Pietrow został zamordowany we własnym domu, do którego niefrasobliwie wpuścił dwóch nieznanych mu ludzi.

     Pracownicy włocławskich fabryk, niesieni ogólnokrajową sytuacją, wzięli udział w wydarzeniach rewolucyjnych. Koncentrowali się jednak na własnych potrzebach. Ich udział w rewolucji 1905–1907 nie był dowodem na „czerwoność” Włocławka, tylko na to, że miasto było dużym skupiskiem robotniczym, ale nie konieczne ośrodkiem ruchu rewolucyjnego. Atmosferę kryzysu politycznego i gospodarczego wykorzystały organizacje lewicowe, które w naszym mieście były w mniejszości. Organizacja Bojowa dokonywała szeregu akcji, które tak naprawdę nie przynosiły oczekiwanych rezultatów. W rzeczywistości akcje terrorystyczne pogarszały tylko sytuację wszystkich mieszkańców, ponieważ rodziły chęć zemsty i odwetu, a nie ustępstw politycznych.