W 1975 r. Włocławek został stolicą województwa włocławskiego.

Obecnie jest stolicą powiatu włocławskiego, i przynależy do województwa kujawsko-pomorskiego.

Te fakty znane są mieszkańcom

miasta i regionu. Inaczej jest jednak ze znajomością przeszłości

administracyjnej naszego miasta

w historii, a szczególnie w okresie zaborów, kiedy to następowało

bardzo dużo zmian w tym zakresie. Pomimo tego, że informacje

o tym ukazały się już w dwóch

publikacjach naukowych, w jednej z 1978 r., drugiej z 1999 r.,

a także rok temu na łamach „Tygodnika Kujawskiego”, myślę,

że warto poświęcić tej tematyce

kolejny artykuł.

Dla Włocławka czas niewoli rozpoczął się w 1793 r., czyli po II zaborze.

Jeszcze w tym samym roku zaborcy

wprowadzili nowy podział administracyjny nowo zdobytych terenów.

Włocławek znalazł się w prowincji

pod nazwą Prusy Południowe (Südpreussen), którą podzielono na dwa

departamenty. Ostatecznie Włocławek włączono do departamentu

piotrkowskiego, i powiatu brzeskiego

z siedzibą w Brześciu Kujawskim.

Po III rozbiorze, który miał miejsce

w 1795 r. Włocławek nadal przynale-

żał do Prus Południowych, i powiatu

brzeskiego. Prusacy zmienili tylko

podział prowincji na departamenty.

Włocławek włączono do departamentu poznańskiego. Do kolejnych

zmian w przynależności administracyjnej miasta i Kujaw wschodnich

doszło po zajęciu tych terenów przez

Francuzów. W 1807 r., po utworzeniu Księstwa Warszawskiego, jego

władze wprowadziły nowy podział

administracyjny kraju. W wyniku

tego podziału Włocławek, w dalszym ciągu należał do powiatu

brzeskiego ale przyłączony został

do departamentu bydgoskiego.

Do następnej zmiany w przynależ-

ności administracyjnej Włocławka

w okresie zaborów doszło po przegranej wojnie przez Napoleona z Rosją

i zajęciu Księstwa Warszawskiego

przez Rosjan. W 1815 r. utworzono

Królestwo Polskie, które połączono

unią personalną z Rosją. Królestwo

podzielone zostało na województwa

i obwody. Istniejące wcześniej trzy

powiaty kujawskie (brzeski, kowalski

i radziejowski) połączono w jeden –

obwód kujawski z siedzibą władz we

Włocławku. Obwód ten włączono

do województwa mazowieckiego ze

stolicą w Warszawie. Ważnym dla

Włocławka wydarzeniem było nadanie mu w 1819 r. przez Namiestnika Królestwa Polskiego praw, które

przysługiwały stolicom województw.

W efekcie, od tego momentu do koń-

ca okresu zaborów na czele władz

miasta stał prezydent, a nie jak wcze-

śniej (i jak w innych miastach kujawskich) burmistrz. Mimo to w 1830 r.

Włocławek przestał być stolicą obwodu, którą przeniesiono do Brześcia

Kujawskiego. Stało się tak na wnioski

mieszkańców wielu miejscowości obwodu, którzy narzekali na znaczne

odległości, które musieli pokonywać

w załatwianiu różnych spraw do

miasta, które tak naprawdę położone

było na krańcu obwodu. Włocławek

w tym czasie rozwijał się na tyle szybko, że tę decyzję zmieniono po kilku

latach, i w 1836 r. ponownie przeniesiono siedzibę władz obwodu kujawskiego z Brześcia Kujawskiego do

Włocławka.

W następnych dziesięcioleciach

dochodziło do „kosmetycznych”

zmian w przynależności administracyjnej Włocławka. W 1837 r. zmieniono nazwy województw na gubernie. Województwo mazowieckie, do

którego przynależało miasto od tego

roku istniało pod nazwą guberni warszawskiej. W 1842 r. przemianowano

obwody na powiaty. Z dotychczasowego obwodu kujawskiego utworzono powiat włocławski, który swym

zasięgiem obejmował nadal całe Kujawy wschodnie. Zmniejszenie liczby guberni z 8 do 5, na które zostało

podzielone Królestwo Polskie w 1844

r. nie wpłynęło na przynależność administracyjną Włocławka. Włocławek do końca zaborów przynależał

do guberni warszawskiej i był stolicą

powiatu włocławskiego. Nie miała na

to wpływu także gruntowna reforma

podziału administracyjnego Królestwa Polskiego, którą wprowadzono

w 1866 r. Wtedy podzielono kraj na 10

guberni i 85 powiatów. Dotychczasowy powiat włocławski podzielono na

dwa powiaty włocławski z siedzibą we

Włocławku, i radziejowski, a po utracie przez Radziejów praw miejskich

i przeniesieniu siedziby powiatu

z Radziejowa do Nieszawy, na powiat

nieszawski. W wyniku tej reformy

zmniejszyła się tylko wielkość powiatu włocławskiego, ale miasto nadal

pozostawało siedzibą władz powiatowych oraz innych ważnych instytucji

państwowych, szczebla powiatowego.