Osoby związane z Włocławkiem
Józef Arentowicz
Działacz społeczny, kolekcjoner, twórca prywatnego Muzeum Miar.
Urodził się 16 marca 1893 roku w Krzepczowie, powiat piotrkowski. Był synem rolników Leonarda i Franciszki z domu Sutorowskiej, oraz młodszym bratem Zdzisława , późniejszego księgarza, literata i działacza krajoznawczego. W 1901 roku rodzice Józefa odesłali go do dziadków do Włocławka, gdzie ukończył 4-oddziałową szkołę, a następnie rozpoczął naukę w miejscowym Gimnazjum Handlowym, którego jednak nie ukończył. Od 1911 roku pracował zawodowo w Fabryce Motorów "Wagner" w Łodzi, zaś w latach 1912 — 1914 w Fabryce "L.Geyer" w Łodzi w charakterze pracownika umysłowego. Przez kolejne trzy lata pracował w gospodarstwie rolnym swoich rodziców w Henrykowie, koło Lubienia Kujawskiego (zakupionego po sprzedaży Wdowina).
Pod koniec 1918 roku związał swoją karierę zawodową z urzędami miar: najpierw (1918 — 1919) w Lublinie, w Łodzi (1919 — 1920), a następnie w Piotrkowie Trybunalskim, gdzie objął posadę kierownika Urzędu Miar (1920 — 1927). Lata pracy w Lublinie i Piotrkowie Trybunalskim wiązał ze swoimi zainteresowaniami historią miar w Polsce. Zaczął gromadzić eksponaty miar, które z czasem przyczyniły się do utworzenia unikatowego w skali kraju, prywatnego Muzeum Miar.
W 1927 roku Józef Arentowicz przeniósł się na stałe do Włocławka, gdzie objął posadę naczelnika Urzędu Miar, które to stanowisko pełnił do przejścia w 1961 roku na emeryturę. Przez szereg lat gromadził obiekty zabytkowe przyrządów pomiarowych, dokumenty i ryciny dotyczące dziejów miernictwa zarówno Polsce, jak i w krajach ościennych. W latach 1927 — 1939 część swoich zbiorów przekazał Muzeum Kujawskiemu we Włocławku. Wśród nich znajdowały się m.in. żarna słowiańskie oraz waga bezmian z XVII wieku, o której wspomniał w rozprawach naukowych wybitny archeolog Józef Kostrzewski.
Na początku lat 30. XX wieku J.Arentowicz był w posiadaniu unikatowego inwentarza byłego komunalnego Urzędu Miar we Włocławku, działającego od 1846 roku do czasu wprowadzania w 1900 roku rosyjskich państwowych urzędów miar. Mając na uwadze znaczenie posiadanego inwentarza, przekazał je do jedynego , działającego w okresie międzywojennym, w Polsce Muzeum Przemysłu i Rolnictwa w Warszawie, gdzie wyodrębniony był dział metrologiczny. Niestety, podczas powstania warszawskiego zbiory te uległy zniszczeniu.
W okresie międzywojennym J.Arentowicz brał również czynny udział w działalności społecznej. Należał do aktywnych działaczy wielu organizacji społecznych: Polskiego Czerwonego Krzyża, Ligi Obrony Przyrody, Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego.
W listopadzie 1939 roku został aresztowany i osadzony w więzieniu. W kilka dni później został zwolniony i skierowany do pracy w niemieckim Urzędzie Miar we Włocławku.
Po zakończeniu działań wojennych w lutym 1945 roku przystąpił do organizacji Obwodowego Urzędu Miar we Włocławku. Pod koniec lat 40. Główny Urząd Miar w Warszawie powołał na wniosek J.Arentowicza Komisję Historyczną , zadaniem której miało być utworzenie Centralnego Muzeum Metrologicznego.
W trudnym okresie odbudowy kraju czynnie włączył się w prace społeczne. Aktywnie działał w PCK, Lidze Morskiej, Towarzystwie Przyjaźni Polsko — Radzieckiej i związkach zawodowych. Zainteresowania historią, nie tylko metrologiczną, sprawiły, że w 1956 roku J.Arentowicz był współtwórcą Włocławskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego, w którym w latach 1956 — 1966 pełnił funkcję prezesa. W 1945 roku wstąpił do Stronnictwa Demokratycznego.
Po przejściu w 1961 roku na emeryturę przystąpił do organizowania prywatnego Muzeum Miar we Włocławku, które zostało otwarte dla zwiedzających 14 grudnia 1963 roku. Zgromadził łącznie prawie 1000 eksponatów, na które składały się unikatowe odważniki, miary pojemności, długości, narzędzia pomiarowe zarówno polskie, jak i rosyjskie, austriackie i pruskie. Kolekcje J.Arentowicza, po jego śmierci w całości zostały przekazane Muzeum Ziemi Kujawskiej i Dobrzyńskiej we Włocławku. Część zbiorów znajduje się także w Muzeum Dawnego Kupiectwa w Świdnicy oraz w Muzeum Miar przy Głównym Urzędzie Miar w Warszawie.
Józef Arentowicz zmarł 14 lipca 1972 roku we Włocławku i pochowany został na miejscowym cmentarzu komunalnym.
Za swoje osiągnięcia w pracy zawodowej i społecznej odznaczony był Złotym i Srebrnym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim orderu Odrodzenia Polski.
Józef Arentowicz poostawił po sobie dwie opublikowane prace: "Miary polskie(1972)" oraz "Z przeszłości Uzdrowiska Wieniec" (1968). Ożeniony z Zofią Pińko, pozostawił po sobie czworo dzieci: Jolantę Droszyńską oraz Andrzej, Janusza i Bogumiła.
Stanisław Kunikowski Włocławski Słownik Biograficzny WTN
Cyprian Adam Apanowicz
(1833 — 1920), ziemianin, działacz kulturalny, społeczny i krajoznawczy, kustosz Muzeum Kujawskiego Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego we Włocławku.
Urodzi się 17 grudnia 1833 roku w Chrapach powiat zgierski, w ziemi łęczyckiej, w rodzinie ziemiańskiej h. Gozdawa wywodzącej się z Wołynia, gdzie jego pradziad Daniel był w I połowie XVIII właścicielem wsi Budki. Był synem Cypriana Mateusza Apanowicza, właściciela Czarchowa (w latach 1842 — 1854 także właściciela dóbr : Unisławice i Dąbrówka Połajewska w ówczesnym okręgu kowalskim, powiat włocławski, oraz dzierżawcy dóbr rządowych Baby w powiecie gostynińskim), i Heleny z domu Liber. Miał dwójkę starszego rodzeństwa: siostrę Klementynę (ur. 1826) z męża Cholewicką i brata Alojzego Jana (ur. 1830), dzierżawcę majątku Dąbrowice w powiecie włocławskim.
W Warszawie ukończył szkołę średnią i wyższe kursy rolnicze (stąd tytułowany inżynierem). Po ich ukończeniu pomagał ojcu w prowadzeniu majątku Dziankówek w gminie Lubień Kujawski, nabytego przez niego 17 stycznia 1855 roku od Florentyny z Sokołowskich Bielskiej, i był pełnomocnikiem ojca w sprawach urzędowych w Warszawie. Na początku lat 60 XIX wieku związał się z ugrupowaniem "białych", a po wybuchu powstania styczniowego wspierał je finansowo, ale przypuszczalnie nie brał czynnego udziału w walkach. 14 września 1866 roku kupił od ojca za sumę 19,5 tys. rbs, majątek Dziankóweko powierzchni około 204,5 ha), w którym osiadł na stałe. Specjalizował się w uprawie żyta (słabsze gleby) i hodowli bydła. W dworze zgromadził cenną bibliotekę, składającą się głównie z dzieł historycznych, dotyczących historii Kujaw i Polski. W 1870 roku został honorowym sędzią pokoju okręgu kowalskiego, a po reformie sądowej w 1876 roku sędzią gminnym w tym okręgu i pozostał na tym stanowisku przez 30 lat.
Na początku XX wieku zaprzyjaźnił się ze znanym działaczem krajoznawczym Aleksandrem Janowskim, twórcą Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, który odtąd stał się częstym gościem w Dziankówku. W 1907 roku przeprowadził się wraz z żona do Włocławka, powierzając prowadzenie majątku synowi Kazimierzowi i Marianowi. Dnia 8 kwietnia 1909 roku prawnie przekazał synowi Dziankówek w zamian za dożywotnią rentę.
Okres włocławski w jego życiu, obejmujący lata 1907 — 1914, to jednocześnie okres jego największej aktywności w działalności społecznej. Wkrótce po przeprowadzeniu się do miasta wszedł w skład zarządu szeregu organizacji i stowarzyszeń społecznych, kulturalnych oraz filantropijnych. Został m in. przewodniczącym diecezjalnego Związku Katolików i jego delegatem na zjazd w Warszawie (1908 — 1909), członkiem Rady Włocławskiego Towarzystwa Wzajemnego Kredytu, Towarzystwa Wspierania Biednych i, przede wszystkim, członkiem założycielem (III 1908) Oddziału Kujawskiego Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego. W poglądach politycznych zdecydowany zwolennik Narodowej Demokracji, przywiązał duże znaczenie do wykorzystania wszelkich możliwości legalnej działalności dla szerzenia i pogłębiania znajomości dziejów ojczystych oraz rozbudzania uczuć patriotycznych.
25 maja 1908 roku został dokooptowany do Zarządu Oddziału Kujawskiego PTK, w którym pozostał do sierpnia 1914 roku tj. do zawieszenia działalności PTK do do wybuchu I wojny światowe. Działał praktycznie we wszystkich sekcjach PTK, ale szczególnie dał się poznać jako nieustraszony animator i realizator wielu poczynań sekcji wycieczkowej i muzealnej oraz działalności naukowo — badawczej. W tej pierwszej był inicjatorem i współorganizatorem szeregu wycieczek krajoznawczych (także poza granice zaboru rosyjskiego, zwracając jednak przede wszystkim uwagę na poznanie okolic Włocławka, ich historii, zabytków, folkloru i przyrody). Organizował również wyprawy naukowo — badawcze, m.in. do Zgłowiączki, gdzie poszukiwano śladów średniowiecznych salin, do Lubrańca w celu udokumentowania istnienia kanału spławnego, który miał łączyć Zgłowiączkę z Wisłą, czy do Kowala, w którym starano się ustalić przypuszczalne miejsce urodzenia Kazimierza Wielkiego oraz zbadać odnalezione cenne dokumenty z historii Kowala (przywileje na jarmarki i zezwolenia na przewóz soli wydawane przez królów polskich czy rachunki i rejestry kosztów utrzymania wojsk francuskich przy przemarszu przez Kowal w 1812). Poczynił wiele starań i wysiłków w celu zabezpieczenia tych dokumentów, ale na skutek stanowiska ówczesnych władz miasta zakończyły się one niepowodzeniem. Brak efektów części podjętych badań przez PTK spowodował, że współorganizował dla jego członków specjalne kursy z historii, archeologii, etnografii i sztuki, mając przygotować do racjonalnego prowadzenia badań naukowych. Wyniki tych badań oraz zebrane przez członków towarzystwa materiały Apanowicz opracował i opublikował w kilku pracach popularnonaukowych: Zarys geograficzno — historyczny okolic Chodcza (Włocławek 1909). Brał udział w pracach przygotowawczych do otwarcia dnia 14 marca 1909 roku muzeum dla publiczności; on też spisał pierwszy inwentarz muzeum, zawierający 212 pozycji. Również od początku uczestniczył w zorganizowaniu w maju 1911 roku słynnej wystawy regionalnej artystyczno-etnograficznej i to na tę wystawę przygotował w/w "Ilustrowany przewodnik". W tym też roku został kustoszem Muzeum Kujawskiego i funkcję tę pełnił do sierpnia 1914 roku. Na tym stanowisku znacznie przyczynił się do powiększenia i wzbogacenia zbiorów o eksponaty , dokumenty, książki, które ofiarował muzeum. Jego autorstwa są liczne odezwy do mieszkańców regionu (głównie ziemian), stowarzyszeń, zakładów przemysłowych o wspieranie działalności PTK i Muzeum Kujawskiego oraz o składanie darów na rzecz muzeum.
Cyprian Adam Apanowicz żonaty był z Marią Teklą Domaradzką h. Jastrzębiec ( zm.27 stycznia 1916 w szpitalu w Kutnie), z która miał trzech synów: Cypriana Mariana (ur.1874), Romana Mariana (ur.1878), Kazimierza Mariana (ur.1881) i dwie córki: Helenę (najstarsza, ur. przed 1870) i Stefanię Marię (ur.ok. 1885).
Zmarł 14 stycznia 1920 w Dziankówku, a pochowany został w grobowcu rodzinnym na cmentarzu w Białotarsku.
Bogdan Ziółkowski Włocławski Słownik Bigraficzny WTN
Czesław Andrzejkowicz
pseud. lit. Andrzej Gryf
(1905 — 1972), dziennikarz, działacz społeczny.
Urodził się 22 XI 1905 roku w Archangielsku. Był synem Piotra i Konstancji z domu Krajewskiej. Do szkoły uczęszczał w Archangielsku, w okresie wakacji wyjeżdżał na Krym i do Nieżyna w czernihowskiej guberni. W czerwcu 1914 wyjechał z matką do Szwajcarii. Brak pieniędzy skłonił Konstancję Andrzejewicz do zwrócenia się o pomoc do Antoniny Wilkońskiej, siostry Ignacego Paderewskiego. Znajomość ta sięgała czasów, kiedy to A.Wilkońska, przebywając w Nieżynie, zaprzyjaźniła się z babką i dziadkiem Czesława. Po wyjeździe Paderewskich do Stanów Zjednoczonych Cz.Andrzejkowicz wraz z matką, jesienią 1915 roku , powrócił do Archangielska. W 1919 roku rodzina Andrzejkowiczów przybyła do Polski. W tymże roku Czesław rozpoczął naukę w V klasie Gimnazjum im. Mikołaja Kopernika w Łodzi. Podczas ćwiczeń na trapezie dotkliwie się potłukł. Matka napisała o tym do Paderewskich. W kilka tygodni później rodzice otrzymali list , zapraszając syna na wypoczynek do Riond-Bosson w Szwajcarii. W gościnie u Paderewskich Czesław przebywał sześć lat (1920 — 1925). W Szwajcarii kontynuował naukę — ukończył College Communial de Morges (1924).
Do kraju powrócił w 1925 r., przyjechał do Warszawy, gdzie była rodzina. Tu ukończył szkołę średnią, uzyskując w czerwcu 1927 roku maturę w Gimnazjum im. Jana Zamoyskiego. W 1927 roku zapisał się na wydział prawa Uniwersytetu Warszawskiego. Warunki życiowe zmusiły go jednak do szukania pracy. Zatrudniony został w Izbie Skarbowej w Poznaniu. W 1930 r. powołano go do wojska. Po ukończeniu podchorążówki w Zambrowie, rozpoczął studia na Uniwersytecie Warszawskim. Na tej uczelni w 1935 r. uzyskał tytuł magistra filologii polskiej. Już wcześniej, bo w 1926 roku zajął się pracą literacką (drukował swoje utwory w piśmie szkolnym, brał udział w spotkaniach kółka literackiego). W 1934 r. zatrudniony był jako korektor w piśmie "ABC". Pracę dziennikarską rozpoczął w 1935 r. w "Kurierze Warszawskim". Napisał wówczas cykl reportaży ukazujących nędzę wielkomiejską (Annopol, peryferia Warszawy). Zajmował się też tłumaczeniem szeregu artykułów z języka francuskiego. W "Kurierze Warszawskim" drukowane były jego nowele i wiersze, m.in. Samotny żeglarz, Siejba po żniwach, Cisza leśna , Morze. We wrześniu 1939 roku jako oficer rezerwy walczył w szeregach 13 pułku piechoty, który stacjonował w Pułtusku. W bitwie pod Jagodnem został ciężko ranny. Po 13 — miesięcznej rekonwalescencji (przebywał w szpitalu Dzieciątka Jezus w Warszawie), jako inwalida (niedowład prawej ręki), został zatrudniony w Polskim Banku Komunalnym w Warszawie. Pracował tam jako urzędnik bankowy, do chwili wybuchu powstania warszawskiego. We wrześniu 1944 roku znalazł się w Pruszkowie, skąd wydostał się dzięki zaświadczeniu o inwalidztwie. Przez dłuższy czas przebywał w Milanówku, gdzie z trzema wspólnikami założył sklepik. W styczniu 1945 roku wyjechał do Sochaczewa, gdzie przebywał, wraz z częścią odnalezionej rodziny, do czasu ucieczki Niemców. Wcześniej, w pierwszych dniach powstania warszawskiego, żona Cz. Andrzejkowicza Alina i jego matka zostały wywiezione do Oświęcimia. Matka zginęła, żona została przewieziona do Ravensbruck, skąd powróciła w 1945 roku do Włocławka. D Włocławka przyjechał także Cz. Andrzejkowicz; znalazł tu zatrudnienie jako referent Wydziału Kultury i Sztuki przy Zarządzie Miejskim, nawiązał też współpracę z pismem "Wiadomości Włocławskie". Wiosną 1945 roku zrezygnował z pracy urzędnika i poświęcił się dziennikarstwu. Od listopada 1946 roku był korespondentem "Trybuny Pomorskiej". W maju 1947 roku rozpoczął pracę we włocławskim oddziale "Gazety Kujawskiej", mutacji "Gazety Zachodniej", a od 1948 roku "Gazety Pomorskiej" i był jej kierownikiem do kwietnia 1970 roku, kiedy to powołany został na stanowisko redaktora naczelnego "Życia Włocławka". Włączył się też w działalność polityczną. W 1945 roku wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej. W 1947 roku został wybrany do Komitetu Miejskiego PPR oraz na członka egzekutywy partii. Prowadził wykłady w szkole partyjnej oraz na terenie fabryk.
Czesław Andrzejkowicz był we Włocławku znaną postacią. Interesował się historią Kujaw, dał się też poznać jako działacz społeczny. Wiele czynił dla miasta na polu kultury, był animatorem ruchu teatralnego we Włocławku. Doprowadził do budowy pierwszego w regionie przekaźnika telewizyjnego w Dobrzyniu nad Wisłą oddanego do użytku w 1959 roku. Działał w Towarzystwie Miłośników Kultury, w latach 1956 — 1965 pełnił funkcję prezesa Towarzystwa. Włocławkowi poświęcił książkę "Jak rodziło się jutro ", "Kartki z dziejów Włocławka" (Włocławek [1955]) oraz (wespół z Januszem Zygmuntowiczem) książkę "Włocławek w perspektywie minionych 15 lat". Pisał pod pseudonimem Andrzej Gryf. Był autorem hymnów dwóch szkół włocławskich — Liceum Ekonomicznego i Liceum im. Mikołaja Kopernika oraz "Pieśni o ziemi kujawskiej", do której skomponowano muzykę.
Odznaczony był Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari, Srebrnym i Złotym Krzyżem Zasługi, odznaką "Za zasługi dla rozwoju Włocławka" odznaką "25 lat pracy w dziennikarstwie" i wieloma odznaczeniami honorowymi.
Zmarł 9 kwietnia 1972 roku we Włocławku i został pochowany na miejscowym cmentarzu komunalnym.
Czesła Andrzejkowicz miał córkę Konstancję, mieszkającą we Włocławku.
Eugeniusz Mańkowski Włocławski Słownik Biograficzny WTN